Сапфо Эллададағы әйелдер поэзиясының символы ретінде қалай танылды
Мазмұны
Ежелгі грек әдебиетінде поэзия мен өнер ғасырлар бойы ерлердің қолында болғанымен, әйел дауысы сирек естілді. Алайда антикалық дәуірде өмір сүрген бір ерекше ақынның есімі тарихта ерекше орын алды. Ол нәзік сезімді, махаббатты, жан күйзелісін ашық суреттеп, әйел жүрегінің үнін өлең арқылы жеткізе білді. Оның поэзиясы өз заманынан озып, болашақ ұрпаққа жол сілтеді. Бұл – Лесбос аралынан шыққан атақты Сапфоның есімі.
Тарихи және мәдени орта
Сапфо біздің дәуірімізге дейінгі VII–VI ғасырларда өмір сүрді. Ол кезде әйелдердің қоғамдық өмірге араласуы шектеулі болғанына қарамастан, Сапфо өзін шығармашылық тұлға ретінде көрсете алды.
- Ол өнер мен білімге бай ортада өсті. Сапфоның текті отбасынан шыққаны оған жақсы білім алып, әдебиет пен музыкаға еркін қол жеткізуге мүмкіндік берді. Бұл оның шығармашылық қабілетінің дамуына ықпал етті.
- Ол әйелдерге арналған поэзиялық мектеп құрды. Мұнда жас қыздар өнерге баулынды, өлең жазуды, музыкамен сүйемелдеуді үйренді. Бұл – әйелдердің шығармашылық еркіндігін қолдаған алғашқы бастамалардың бірі болды.
- Сапфо өз өлеңдерін лирамен бірге орындайтын. Бұл тәсіл поэзияны тек оқуға емес, тыңдауға да бағыттап, тыңдарманға терең әсер ететін етіп жасады. Өлең мен музыканың үйлесімі әсерді күшейтті.
- Оның шығармалары тақырып жағынан ерекше болды. Ол батырлық пен эпикалық сюжеттерден гөрі махаббат, достық, сағыныш, қызғаныш сияқты нәзік сезімдерді жырлады. Бұл поэзияда жаңа бағыттың бастамасы еді.
- Сапфоның шығармалары жазбаша және ауызша тарады. Өкінішке қарай, бүгінгі күнге дейін тек фрагменттер ғана жеткен. Дегенмен сол үзінділердің өзі оның тілінің шеберлігін дәлелдейді.
Осы тарихи-мәдени негіздер оның шығармашылығын заманына сай емес, одан озық еткен басты себептердің бірі болды.
Сапфо поэзиясының ерекшелігі неде
Сапфо өлеңдері тек көркем ғана емес, терең мағынаға толы. Олар шынайылық пен рухани тереңдікті бейнелейтін ерекше туындыларға жатады.
- оның поэзиясында сыртқы ерлік емес, ішкі сезімдер басты рөл атқарады;
- өлең кейіпкері өз атынан ашық, жасырмай сөйлейді;
- сезім мен махаббат әлсіздік емес, күш пен даралықтың көрінісі ретінде көрсетіледі;
- өлеңдерде артық пафос жоқ, шынайы эмоция басым;
- әйел бейнесі тәуелсіз, күрделі әрі жанды кейіпте көрінеді.
Сапфоның осы стилі грек поэзиясының жаңа бағытын қалыптастыруға жол ашты.
Сапфоның символға айналу себептері
Уақыт өте келе Сапфо тұлғасы жай ақын емес, тұтас дәуірдің мәдени белгісіне айналды. Оның шығармалары мен бейнесі көптеген мағыналық деңгейлерде қайта ашыла берді.
- Ол тірі кезінде-ақ танымал болды. Ұлы ойшыл Платон Сапфоны «тоғыз музадан кейінгі оныншы муза» деп атаған. Бұл оның замандастары арасында қандай беделге ие болғанын көрсетеді.
- Оның поэзиясы ғасырлар бойы әйел авторларға шабыт беріп отырды. Тыйымдарға қарамастан, Сапфо өлеңдері көшіріліп, жасырын оқылып, ауыздан-ауызға жетіп отырды. Бұл оның шығармашылығының өміршеңдігін дәлелдейді.
- Ол поэзияның жаңа түрін қалыптастырды. Сапфо арнайы құрылым – сапфо строфасын ойлап тапты. Бұл форма қазіргі поэзияда да қолданылады, бұл оның техникалық жаңашылдығын көрсетеді.
- Оның есімі әйелдер махаббатының символына айналды. Кейбір өлеңдерінің тақырыбына байланысты оның есімі мәдени және ғылыми ортада гендерлік символға айналды.
- Сапфо тек аңыз кейіпкері емес, шынайы шығармашылық тұлға ретінде тарихта қалды. Оның есімі мен шығармалары ұмыт қалмай, ұрпақтан-ұрпаққа жалғасып келе жатыр.
Осы ерекшеліктердің арқасында Сапфо – поэзиядағы әйел бейнесінің алғашқы әрі ең көрнекті символына айналды.
Сапфо – ежелгі грек поэзиясындағы ерекше тұлға. Ол нәзік сезімдер мен әйел табиғатын ашық айтып, өнер арқылы өз ойын батыл жеткізе білді. Оның шығармашылығы әдебиет әлемінде әйел дауысының қаншалықты маңызды әрі терең бола алатынын дәлелдеді. Ғасырлар өтсе де, оның өлеңдері әлі де оқылып, тыңдалып келеді. Бұл – нағыз поэтикалық талант пен рухани еркіндіктің көрінісі.
