Тропикалық орман экожүйелері несімен ерекше

Табиғаттың таңғажайып кереметтерінің бірі – тропикалық ормандар. Олар Жер шарының ең күрделі әрі өмірге бай экожүйелері ретінде танымал. Бұл аймақтарда сансыз тіршілік иесі мекендейді және ғаламдық климаттың тұрақтылығына орасан зор әсер етеді. Тропиктік ормандардың табиғи байлығы мен экологиялық маңызы орасан зор болғанымен, олар адам әрекеті салдарынан жойылу қаупінде тұр. Осы мақалада осы ерекше аймақтардың не себепті теңдессіз екеніне және не үшін оларды қорғау маңызды екеніне назар аударамыз.

Тропикалық ормандардың басты ерекшеліктері

Ылғалды ауа райы мен тұрақты жылу бұл аймақтарды сан алуан тіршілікке қолайлы ортаға айналдырады. Табиғат дәл осы жерде өз байлығын барынша айқын көрсетеді.

1. Тропикалық ормандар Жер бетіндегі ең жоғары биологиялық әртүрлілікке ие. Мұнда мыңдаған өсімдіктер мен жануарлар түрі кездеседі, олардың көбісі тек осы ормандарда ғана тіршілік етеді. Мысалы, Амазонияның бір гектар аумағында 400-ден астам ағаш түрі өседі.
2. Бұл ормандар атмосферадағы көмірқышқыл газын сіңіріп, оттегін бөлу арқылы жаһандық газ айналымына қатысады. Олар жер шарының климаттық тепе-теңдігін сақтауға тікелей әсер етеді.
3. Тропикалық ормандар аймақтық ауа райын реттейді. Жапырақтар арқылы буланған ылғал бұлттарға айналып, жаңбыр жауады, бұл өз кезегінде судың тұрақты айналымын қамтамасыз етеді.
4. Бұл ормандардың топырағы пайдалы заттарға кедей болғанымен, органикалық заттардың үздіксіз ыдырауы нәтижесінде жердің құнарлылығы сақталады. Жапырақтар, бұтақтар және өлі организмдер үнемі қайта өңделіп, жұқа, бірақ өнімді қабат түзеді.
5. Орман құрылымы бірнеше қабаттан тұрады және әр қабатта түрлі тіршілік иелері өмір сүреді. Жоғарғы тәждер, ортанғы қабат және төменгі деңгей – бәрі дербес микрожүйе ретінде жұмыс істейді.

Осы факторлардың үйлесуі тропикалық ормандарды өзін-өзі реттейтін күрделі тірі жүйеге айналдырады.

Бұл ормандардың жаһандық маңызы

Тропикалық ормандардың әсері тек өз аймағымен шектелмейді. Олар бүкіл әлем үшін ауа, су, климат пен тіршілік иелерінің теңгерімін сақтайтын орталық жүйе ретінде қызмет етеді.

• әлемдегі оттегінің шамамен 20 пайызын өндіреді;
• топырақ эрозиясын болдырмауға және шөлге айналудың алдын алуға көмектеседі;
• су тасқыны мен дауыл кезіндегі табиғи тосқауыл рөлін атқарады;
• биологиялық ресурстар мен емдік заттардың көзі болып саналады;
• жергілікті халықтардың дәстүрлі өмір салтын қолдайды.

Бұл қызметтердің әрқайсысы адамзаттың тұрақты дамуы үшін аса маңызды.

Қауіптер және оларды болдырмау жолдары

Тропикалық ормандардың маңыздылығына қарамастан, олар күн сайын жойылып барады. Бұл көбіне адамның табиғатты пайдаланудағы ойланбаған әрекеттерімен байланысты.

1. Ағаштарды жаппай кесу нәтижесінде көптеген тіршілік түрі жойылып кетеді. Бұл экожүйе тепе-теңдігін бұзып, климаттың жылынуын жылдамдатады. Ормансыздану Жердің биологиялық қорын әлсіретеді.
2. Ауыл шаруашылығына арналған жерлерді кеңейту табиғи айналымды бұзады. Орманнан тазартылған аумақтар тез құнарсызданып, пайдасыз алқапқа айналады. Мұндай жерлердің қалпына келуі ондаған жылдарға созылуы мүмкін.
3. Климаттың өзгеруі жауын-шашын мен температура тәртібін бұзады. Бұл жануарлар мен өсімдіктердің мекен ету аймағын өзгертіп, кейбір түрлердің жойылып кетуіне себеп болады.
4. Браконьерлік пен заңсыз ресурстарды пайдалану орманның ішкі үйлесімін бұзады. Жыртқыш немесе ірі жануарлардың жойылуы экологиялық тепе-теңдікті әлсіретіп, басқа түрлерге де қауіп төндіреді.
5. Жергілікті халықтардың дәстүрлі білімінің жойылуы маңызды экологиялық тәжірибеден айырады. Олар орманмен үйлесімді өмір сүріп, табиғи ресурстарды ұтымды пайдалану үлгісін көрсетіп келеді.

Бұл мәселелерді дер кезінде шешу – адамзаттың келешек ұрпаққа жауапкершілігі.

Тропикалық ормандар – тіршілік атаулының күрделі, үйлесімді және шынайы тамаша үлгісі. Олар Жер бетінің өмірлік тепе-теңдігін сақтайды, ал олардың жойылуы бүкіл әлем үшін орны толмас зардаптарға әкелуі мүмкін. Сондықтан бұл ормандарды қорғау – табиғатқа деген махаббат емес, адамзаттың амандығы мен болашағына деген қамқорлық. Егер біз осы ерекше экожүйелерді сақтап қала алсақ, болашақ ұрпақ та сол байлық пен тепе-теңдікті сезіне алады.