Созылмалы шаршау белгілері және алдын алу

Қазіргі заман талабы адамнан үнемі белсенділікті, жоғары нәтижелерге жетуді және уақытпен жарысуды талап етеді. Күнделікті күйбең тірлік, тоқтаусыз ақпарат ағыны мен тынымсыз жұмыс режимі денсаулыққа әсер етпей қоймайды. Көпшілік өзін ұдайы шаршаңқы сезінеді, ұйқысы қанбайды, көңіл-күйі төмендейді. Осындай белгілердің жиынтығы кейде байқалмайтын, бірақ өте қауіпті күйге — созылмалы шаршауға әкеледі. Бұл жағдайды ерте танып, дұрыс әрекет ету үшін оның сипатын түсініп, алдын алу шараларын білу маңызды.

Созылмалы шаршау деген не

Созылмалы шаршау — бұл тек шаршаудың жай түрі емес. Ол бірнеше аптаға, кейде айларға созылатын энергияның жетіспеушілігімен, әлсіздікпен және психологиялық қажумен сипатталады. Мұндай күй толыққанды демалыс пен ұйқыдан кейін де басылмайды. Оның себебі көбіне шамадан тыс эмоционалды, ақыл-ой және физикалық жүктемелерден туындайды. Сонымен қатар, бұл жағдай гормондық бұзылулармен, иммунитеттің әлсіреуімен немесе вирустық аурулардан кейінгі асқынулармен байланысты болуы мүмкін.

Негізгі белгілері

Созылмалы шаршаудың белгілері әр адамда әрқалай көрінуі мүмкін. Алайда төменде жиі кездесетін симптомдар келтірілген:

1. Үнемі әлсіздік сезімі. Тіпті жақсы ұйықтаса да, адам өзін шаршап, дәрменсіз күйде сезінеді. Ең қарапайым істердің өзі көп күшті талап етеді. Бұл жағдай бірнеше апта бойы үздіксіз жалғасуы мүмкін.
2. Ұйқының бұзылуы. Ұйықтап кету қиынға соғады немесе адам түн ішінде жиі оянып, таңертең сергек оянбайды. Ұйқының ұзақтығы жеткілікті болғанымен, сапасы нашар болады.
3. Назардың төмендеуі. Ақпаратты қабылдау қиындайды, зейін шоғырланбайды, ұмытшақтық пайда болады. Бұл жұмысқа және күнделікті өмірге елеулі кедергі келтіреді.
4. Көңіл-күйдің өзгеруі. Шаршау адамның психикасына да әсер етеді: ашушаңдық, селқостық, себепсіз уайым немесе депрессия белгілері байқалуы мүмкін.
5. Дене жайсыздықтары. Бұлшықет ауырсынуы, бас ауруы, жиі суық тию немесе ас қорыту жүйесінің бұзылуы секілді физикалық белгілер де көрініс табады.

Егер осы белгілердің бірнешеуі бірнеше апта бойы байқалса, денсаулығыңызға назар аударып, өмір салтыңызды қайта қарастыру қажет.

Туындау себептері

Созылмалы шаршау көбіне бірнеше фактордың қатар әсер етуінен дамиды. Солардың ішіндегі негізгі себептерге мыналар жатады:

• жеткілікті демалмау;
• жұмысбастылық немесе ақыл-ой жүктемесінің артуы;
• қозғалыстың аздығы;
• теңгерімсіз тамақтану;
• тұрақты күйзеліс пен алаңдаушылық;
• уақытты тиімді жоспарламау;
• смартфон мен компьютерді артық қолдану;
• ұйқы режимінің бұзылуы;
• дәрумендер мен минералдардың жетіспеушілігі;
• созылмалы аурулардың болуы.

Осы себептердің әрқайсысы өз алдына маңызды. Алайда олар қатар орын алғанда, дененің және жүйке жүйесінің сарқылуына алып келуі мүмкін.

Алдын алу тәсілдері

Шаршаудың созылмалы түріне айналуына жол бермеу үшін өмір салтын уақытында реттеу қажет. Төмендегі ұсыныстар денсаулықты сақтауға және күш-қуатты қалпына келтіруге көмектеседі:

• ұйқы мен сергектік режимін сақтаңыз;
• миды артық ақпаратпен жүктемей, сапалы демалысқа көңіл бөліңіз;
• аптасына кемінде үш рет жеңіл дене белсенділігімен айналысыңыз;
• тыныс алу жаттығуларын немесе медитацияны үйреніп, күйзелісті жеңілдетіңіз;
• ұйқыға дейін смартфон мен экрандық құрылғыларды қолдануды шектеңіз;
• пайдалы және дәруменге бай тағаммен тамақтаныңыз;
• таза ауада жиі серуендеңіз;
• жұмыс көлемін реттеп, қажет жағдайда тапсырмаларды бөлісіңіз;
• жақындармен қарым-қатынасты сақтаңыз;
• көңіл-күйіңізді бақылап, шаршау белгілеріне елең етіңіз.

Бұл қарапайым, бірақ жүйелі түрде орындалатын әрекеттер сіздің физикалық әрі психикалық әл-ауқатыңызды нығайтуға сеп болады.

Қалпына келу жолдары

Егер созылмалы шаршау белгілері сізге таныс болса, мына тәсілдер көмектесуі мүмкін:

1. Жүктеменің себептерін анықтаңыз. Соңғы уақытта не өзгергенін талдап, қандай жағдайлар қажуға әсер еткенін бағалаңыз. Артық міндеттемелерді қысқартып, артық жүктемеден арылыңыз.
2. Күн тәртібін қайта құрыңыз. Күнделікті кестеге тынығу сәттерін, таза ауада серуендеуді және тамақтану уақытын енгізіңіз. Жүйелі тәртіп денені тәртіпке келтіріп, күйзелісті азайтады.
3. Ұйқыны дұрыстаңыз. Ұйықтар алдында бөлмені желдетіп, гаджеттерді өшіріп, тыныш орта жасаңыз. Ұйқы мен ояну уақытын тұрақты ұстаңыз.
4. Қолдау сұраудан тартынбаңыз. Жақын адаммен сөйлесу немесе маманға жүгіну мәселені шешуге көмектеседі. Бұл ішкі күш-қуатты қалпына келтіруге үлкен ықпал етеді.
5. Физикалық белсенділікті арттырыңыз. Таңертеңгі жеңіл жаттығу немесе кешкі серуен сергектік сыйлайды, көңіл-күйді жақсартады.

Созылмалы шаршау — ағзаның демалуға, баяулатуға және қайта қуаттануға деген өтініші. Оны елемеу – болашақтағы әлсіздік пен ауруларға жол ашу. Ал оны уақытында байқап, әрекет ету – өмір сапасын сақтаудың басты кепілі.