Қарым-қатынастың улы болғанын қалай түсінуге болады
Мазмұны
Адамдар арасындағы байланыс – өміріміздің маңызды бір бөлігі. Дұрыс қарым-қатынас қолдау, сенім және ішкі жайлылық сыйлайды. Бірақ кей жағдайда арадағы жақындық керісінше – уайым, қобалжу және шаршаумен алмасады. Біртіндеп өзара түсіністік әлсіреп, қарым-қатынас ішкі еркіндікті шектей бастайды. Осындай жағдайлар қайталана берсе, қарым-қатынастың уытты сипатқа ие болу ықтималдығы артады. Бұл мақалада ондай белгілерді дер кезінде танып, өз шекараңызды сақтап қалудың жолдарын қарастырамыз.
Уытты қарым-қатынастың негізгі белгілері
Мұндай байланыстың зиянын бірден байқау қиын. Әсіресе, үміт пен үйреніп қалған эмоциялық тәуелділік ақыл-ойдың даусын басып тастаса, нақты шындық көзге көрінбей қалады.
Келесі белгілерге назар аударған жөн:
- еш себепсіз өзін кінәлі сезіну;
- өзіне деген сенімнің азаюы, көңіл-күйдің жиі түсуі;
- шынайы болудан қорқу немесе ашық сөйлесе алмау;
- бірге болар алдында ішкі қысым мен үрейдің пайда болуы;
- кездесуден кейін бойда шаршау, күйзеліс сезімі қалуы.
Егер мұндай жағдайлар күнделікті өміріңіздің бір бөлігіне айналса, қарым-қатынастың сипатына байыппен көз жүгірткен дұрыс.
Уыттылықты көрсететін мінез-құлық үлгілері
Уытты қарым-қатынастағы әріптес тарапынан болатын кей әрекеттер бастапқыда көзге түспейді. Олар қамқорлық немесе қалжың түрінде жасырынуы мүмкін, бірақ түбінде адамға психологиялық зиян келтіреді.
Ең жиі кездесетін үлгілер:
- Еркіндікті шектеу, бақылауға алу. Жолдасыңыз қайда жүргеніңізді, кіммен кездесетініңізді біліп отыруды талап етіп, жеке шешімдеріңізге араласады. Мұндай бақылау бір қарағанда қамқорлық сияқты көрінуі мүмкін, бірақ ол адамның жеке кеңістігі мен еркіндігін тарылтады.
- Қорқыту немесе кінә арқылы басқару. Бір тарап үнемі сізді айыптап, өз дегеніне көндіру үшін манипуляция жасайды. Мысалы, егер келіспесеңіз, ажырасу туралы сөз қозғайды немесе ұзақ уақыт үндемей жаза қолданғандай күй танытады.
- Қоғам ішінде қорлау не мазақ ету. Әзілге жасырылған сөздер немесе әдейі кекету өзін-өзі бағалауды бұзады. Әсіресе көпшіліктің көзінше мұндай әрекеттер жиі қайталанса, ол шынайы психологиялық қысымға айналады.
- Сезімді елемеу немесе жоққа шығару. Жолдасыңыз сіздің эмоцияңызды ұсақ, орынсыз немесе мағынасыз деп санап, оны елемей өтеді. Бұл біртіндеп адамды өзін маңызды емес сезінуге итермелейді.
- Жиі ашулану мен себепсіз агрессия. Егер серігіңіз жиі ашуланып, себебін түсіндірмей, бүкіл жауапкершілікті сізге артса, бұл үлкен ішкі күйзеліс пен тұрақсыздық туғызады.
Мұндай мінез-құлықтар бірден пайда болмайды — олар баяу, байқалмайтын түрде қалыптасады. Сондықтан оларды ерте кезеңде байқау өте маңызды.
Эмоциялық әсерлер мен ішкі күй
Уытты қарым-қатынастың зардабы тек психикалық емес, физикалық деңгейде де байқалуы мүмкін. Адам бұрын ұнатқан істерінен ләззат алуды доғарып, өмірге деген қызығушылығын жоғалта бастайды.
Мына белгілерге мән берген жөн:
- бұрын ұнатқан істерге деген қызығушылықтың жоғалуы;
- жолдасыңыздан қашып, жалғыздықты көбірек қалау;
- «осы қарым-қатынастан құтылсам, тыныстап алар едім» деген ойдың жиі келуі;
- жиі көңіл-күй ауытқуы мен түсініксіз мазасыздық;
- шешім қабылдауда қиындықтар туындауы.
Егер мұндай ішкі белгілер тұрақты болса, бұл қарым-қатынастың эмоционалды тұрғыдан зиянды екенін көрсетеді.
Уытты байланыс анықталса не істеу керек
Мәселені байқаған соң, оны елемеу дұрыс емес. Себебі уақыт өте бұл жағдай тереңдеп, өзін-өзі жоғалтуға алып келуі мүмкін. Жағдайды мойындау – алғашқы және өте маңызды қадам.
Келесі әрекеттер көмектесе алады:
- сенімді адаммен ашық сөйлесіп, ішкі ойыңызды бөлісу;
- қайталанатын жағдайлар мен сезімдеріңізді күнделікке жазу;
- кәсіби психологтан немесе кеңесшіден көмек сұрау;
- қандай шекаралардан енді аттамайтыныңызды анықтап алу;
- егер жағдай өзгермесе – кетуге шешім қабылдаудан қорықпау.
Өз өміріңіз үшін жауапкершілік алып, уытты қарым-қатынасты тоқтату — әлсіздік емес, керісінше, күш пен өзін-өзі құрметтеудің көрінісі.
Адамның ішкі тыныштығы мен эмоциялық қауіпсіздігі кез келген қарым-қатынастан маңызды. Егер байланыс сіздің өзіндік құныңызды жойып, қуатыңызды сарқып жатса, оны тоқтату – өзін сақтау жолындағы ең дана шешім болуы мүмкін. Шынайы жақындық сенім мен құрметке негізделеді, ал уытты қарым-қатынаста мұндай құндылықтарға орын жоқ. Өз сезіміңізге құлақ асып, жүрек тыныштығына ұмтылу – өмірдің сау әрі теңгерімді жолы.
