Шабдалы жемісі туралы 32 қызықты дерек

Шабдалы – жаздың жылы күндерін еске түсіретін ең нәзік әрі хош иісті жемістердің бірі. Оның барқыттай қабығы мен шырынды еті бұл жемісті бүкіл әлем бойынша сүйікті етіп қойған. Алайда көпшілік оның артында мыңдаған жылдық тарих пен бай мәдени мұра жатқанын біле бермейді. Шабдалы ежелгі дәуірден бері сұлулықтың, махаббаттың және молшылықтың белгісі саналған. Бұл жеміс өз бойына дәм мен нәзіктікті ғана емес, табиғат пен адамзат арасындағы үйлесімді де сіңірген.

1. Шабдалы – адамзат өсірген ең көне жеміс дақылдарының бірі. Оны Қытай жерінде төрт мың жылдан астам уақыт бұрын өсіре бастаған.
2. Бұл жемістің отаны – Шығыс Азия. Алайда еуропалықтар оны алғаш Персия арқылы алғандықтан, «персик» атауы пайда болған.
3. Қытай мәдениетінде шабдалы мәңгілік өмір мен бақ-берекенің нышаны саналады. Оның суреттері ыдыстар мен өрнектерде жиі кездеседі.
4. Шабдалы ағашы шамамен жиырма жыл өмір сүреді, ал ең мол өнімін үштен он жас аралығында береді.
5. Әлемде шабдалының үш мыңнан астам сорты бар. Олар дәмі, түсі, көлемі мен пісу мерзімі бойынша ерекшеленеді.
6. Ботаникалық тұрғыдан шабдалы өрік тұқымдасына жатады, ал оның ең жақын «туыстары» – өрік, шие және бадам.
7. Көптеген шабдалы түрінің қабығы барқыттай жұмсақ, бірақ нектарин деп аталатын тегіс қабықты түрі де бар.
8. Шабдалы сүйегінің ішінде бадамға ұқсайтын дән болады, бірақ оны жеуге болмайды, себебі құрамында уытты амигдалин бар.
9. Бұл жеміс А, В және С дәрумендеріне бай. Олар теріні, көзді және иммундық жүйені нығайтады.
10. Шабдалының талшығы ас қорыту жүйесін жақсартып, ағзаны артық қалдықтан тазартады.
11. Ежелгі Қытайда шабдалы бұтақтарымен үйді безендіріп, жын-періден қорғайды деп сенген.
12. Жемістің құрамындағы судың үлесі 85–90 пайызға жетеді, сондықтан ол ыстықта шөлді басуға таптырмас табиғи сусын.
13. Ежелгі дәуірлерде шабдалы императорлардың сүйікті жемісі болған. Оның тәтті дәмі «құдайлардың сыйы» деп аталған.
14. Шабдалы тек десерттерде ғана емес, ет тағамдарында, салаттар мен тұздықтарда да қолданылады. Ол тамаққа нәзік тәттілік пен хош иіс қосады.
15. Бұл жемістен тосап, шырын, компот, ликер және жұмсақ дәмді шарап дайындалады.
16. Шабдалы сүйегінен алынған май косметологияда кеңінен қолданылады, себебі ол теріні жұмсартып, ылғалдандырады.
17. Шабдалы майы құрғақ тері мен шашты қалпына келтіруге көмектеседі және массаж кезінде де пайдалы.
18. Бұл жеміс ұзақ сақтауға жарамайды – бірнеше күн ішінде өзінің хош иісін және шырындылығын жоғалтады.
19. Орта теңіз аймақтарында шабдалы тек қолмен жиналады, себебі оның қабығы нәзік әрі оңай зақымданады.
20. Шабдалы гүлдері әдетте ашық қызғылт түсті, сондықтан олар көктем мен жаңарудың белгісі ретінде қабылданады.
21. Италияда шабдалы бақыт пен махаббаттың нышаны саналады, сондықтан оны үйлену рәсімдерінде жиі қолданады.
22. АҚШ-та бұл жеміске арналған түрлі фестивальдер өткізіледі, әсіресе Джорджия штатында, ол «шабдалы мекені» деп аталады.
23. Аңыз бойынша, Александр Македонский Шығыстағы жорықтарынан кейін шабдалыны Еуропаға әкелген.
24. Археологтар Қытайдың көне қабірлерінен кептірілген шабдалы қалдықтарын тапқан, бұл оның ежелгі дәстүрлерде маңызды рөл атқарғанын дәлелдейді.
25. Ежелгі халықтар бұл жемісті күш пен сергектік сыйлайтын табиғи афродизиак деп санаған.
26. XVII ғасырда Еуропада шабдалы тек байлар мен ақсүйектердің дастарқанында болған. Францияда ол патша бақтарында өсірілген.
27. Бір орташа шабдалыда шамамен 40 килокалория бар, сондықтан ол диеталық тамақтануға қолайлы.
28. Бұл жемістің құрамындағы антиоксиданттар жасушалардың қартаюын баяулатып, ағзаны зиянды әсерден қорғайды.
29. Шабдалы ағашы суыққа төзімсіз, сондықтан ол жылы аймақтарда өсіріледі.
30. Қазіргі таңда селекционерлер құрғақшылыққа және температура айырмасына төзімді жаңа сорттар шығарып жатыр.
31. Шабдалының тәтті иісі парфюмерияда жиі пайдаланылады, ол хош иістерге нәзіктік пен әйелдік сипат береді.
32. Бұл жеміс көптеген ақындар мен суретшілердің шабыт көзі болған. Ол сұлулықтың, үйлесім мен нәзіктіктің бейнесіне айналған.

Шабдалы – жай ғана жеміс емес. Ол мыңжылдық тарих пен мәдениеттің айнасы, табиғаттың мейірімін жеткізуші. Оның дәмі жаздың жылуын еске түсіріп, көңілге қуаныш ұялатады. Әрбір шырынды тілім – өмірдің тәттілігін, табиғат пен адам арасындағы үйлесімділікті еске салатын сый.