Вавилон астрономдары ғылымға қандай үлес қосты
Мазмұны
Адамзат ежелден аспандағы денелерді зерттеп, олардың қозғалыс заңдылықтарын түсінуге ұмтылды. Жұлдыздар мен планеталарды бақылау алғашқы күнтізбелердің, діни рәсімдердің және уақытты есептеу жүйелерінің негізін қалады. Ежелгі дәуірдегі ең көрнекті зерттеушілердің бірі – вавилон астрономдары. Олардың еңбектері тек діни немесе шаруашылық саласында ғана емес, жалпы ғылымның дамуына зор ықпал етті. Бүгінде олардың жаңалықтары антикалық дәуір мен қазіргі астрономияның іргетасы ретінде бағаланады.
Бақылаулар мен құбылыстарды тіркеу
Вавилондықтар аспан құбылыстарын жүйелі түрде бақылап, жазып отырды. Айдың, планеталардың және жұлдыздардың қозғалысын мұқият қадағалау арқылы олар көптеген заңдылықтарды анықтады.
- абыздар күн тұтылу, ай фазалары және өзге де құбылыстарды балшық тақтайшаларға клинопись жазуымен тіркеді;
- жиналған деректер астрономиялық оқиғаларды алдын ала болжауға мүмкіндік берді, бұл абыздардың беделін күшейтті;
- мұқият жасалған жазбалар кейінгі грек және араб ғалымдарына құнды дерек көзі болды.
Осындай жүйелі бақылаулар аспан механикасын түсінуге алғашқы қадам жасап, ғылымға тұрақты зерттеу дәстүрін енгізді.
Күнтізбелік есептеулер
Шаруашылық пен діни ғұрыптарды реттеу үшін уақытты дәл анықтау қажет болды. Осы бағытта вавилон астрономдары айтарлықтай жетістікке жетті.
- Олар Ай мен Күннің циклін біріктірген ай-күн күнтізбесін жасады.
- Жыл мезгілдерімен сәйкестендіру үшін қосымша айларды енгізу әдісін қолданды.
- Бұл жаңалықтар егіншілерге егіс пен орақ науқанын нақты жоспарлауға жағдай жасады.
Күнтізбелік жүйелер астрономияның қоғам өмірімен тығыз байланысын айқын көрсетті.
Математикалық әдістер
Вавилон астрономдары есептеулерде математиканы кеңінен қолданды. Сандармен жұмыс істеудегі тәжірибесі ғылымның дамуына жол ашты.
- олар алпыстық санау жүйесін пайдаланды, бұл дәстүр қазіргі минут пен секунд бөлінісінде сақталған;
- күрделі кестелер планеталардың қозғалыс кезеңдерін есептеуге және олардың орнын болжауға көмектесті;
- математика мен бақылауларды үйлестіре отырып, алғашқы теориялық үлгілерді қалыптастырды.
Осы тәсілдер астрономияны жай сипаттаудан аналитикалық ғылымға айналдырды.
Кейінгі мәдениеттерге ықпалы
Вавилондықтардың білім қазынасы олардың өркениеті жойылғаннан кейін де сақталып, өзге халықтарға әсер етті.
- Грек ғалымдары Гиппарх пен Птолемей вавилондық кестелер мен әдістерді пайдаланған.
- Орта ғасырдағы араб астрономдары есептеулерін сол дәстүрге сүйене отырып жүргізген.
- Бұл идеялар Қайта өрлеу дәуіріне жетіп, еуропалық ғылымның құрамдас бөлігіне айналды.
Осылайша, Ежелгі Шумер мен Вавилон мұрасы кейінгі өркениеттерді ғылымға жетелеген көпірге айналды.
Вавилон астрономдары діни сенімдерді, шаруашылық қажеттіліктерді және танымға деген шынайы құштарлықты біріктіре білді. Олардың жүйелі бақылаулары, математикалық әдістері мен күнтізбелік есептеулері ғылымның негізін қалады. Адамзат олардың арқасында ғарышты тәртіпке бағынған әрі алдын ала болжауға болатын жүйе ретінде тани бастады. Бұл мұра адам баласының ежелден-ақ Әлемнің сырын ашуға ұмтылғанын еске салады.
