Шыңғыс хан неге ең ұлы қолбасшылардың бірі саналады

Тарихта өз заманына үлкен ықпал еткен талай қолбасшылар болған. Алайда олардың аз бөлігі ғана кең аумақтарды біріктіріп, қуатты әрі ұйымдасқан мемлекет құра алды. Шыңғысхан есімі – күштің, айлакерліктің және халықтарды бағындыра білудің нышаны. Оның жорықтары Еуразияның саяси картасын түбегейлі өзгертіп, көптеген елдердің әрі халықтардың тағдырына ықпал етті. Неліктен ол ең ұлы қолбасшылар қатарына енгенін түсіну үшін оның жеке қасиеттерін, соғыс тәсілдерін және қалдырған мұрасын қарастыру қажет.

Әскерді ұйымдастыру өнері

Шыңғысханның жетістігінің басты себебі – темірдей тәртіп пен қатаң жүйеге негізделген әскери құрылым. Оның жасағы жылдам қозғалып, кез келген майданда дәл әрі үйлесімді әрекет ете білді.

• әскердің негізін ұзақ қашықтықты еңсеріп, тез соққы бере алатын атты садақшылар құрады;
• ондық жүйеге негізделген құрылым кез келген бөлімді басқаруды жеңілдетті;
• қатаң заңдар әр жауынгердің міндетін айқындап, тәртіпті күшейтті.

Осындай жүйелілік армияны жеңілмейтін күшке айналдырып, бірнеше бағытта қатар соғысуға мүмкіндік берді.

Икемді стратегия мен тактика

Шыңғысхан әр қарсыласына бейімделіп, жағдайға қарай жаңа әдіс қолдана білді. Ол тек дәстүрлі тәсілдермен шектелмей, үнемі соғысу амалдарын жетілдіріп отырды.

1. Жиі қолданылған айла – жалған шегіну еді. Жау әскер жеңіске жеттім деп ойлаған сәтте моңғолдар қайта оралып, ауыр соққы берді.
2. Қамалдарды қоршау кезінде катапульта мен тас атқыш сияқты құрылғыларды пайдаланды. Бұл тәсіл ұзаққа созылған шайқастарда шешуші рөл атқарды.
3. Қорқыту мен үрей туғызу саясаты қарсыластардың рухын түсіріп, көп жағдайда соғыссыз берілуіне әкелді.

Тактикалық икемділік пен тосын әдістер оған саны басым әскерлерді де жеңуге көмектесті.

Саясат және дипломатия

Шыңғысхан тек жаулаушы емес, білікті саясаткер болды. Ол кең аумақты басқаруда тек күш жеткіліксіз екенін жақсы түсінді.

• әртүрлі халықтармен одақ құрып, оларды өз жағына тартты;
• жаулап алған жерлерге белгілі бір дәрежеде еркіндік беріп, діндері мен салттарын сақтауға мүмкіндік жасады;
• басқарушы лауазымдарға шыққан тегі мен байлығына қарамай, қабілеті мен адалдығына қарай адамдарды тағайындады.

Бұл саясат империяның тұрақтылығын қамтамасыз етіп, оның ұзақ өмір сүруіне жағдай жасады.

Көшбасшылық қасиеттері

Шыңғысхан харизмасымен және әділдігімен ерекшеленді. Ол қол астындағы сарбаздармен бірге жорықтың қиындығын бөлісіп, әрдайым үлгі көрсетті.

1. Сенімді серіктеріне жер мен байлық беріп, олардың адалдығын нығайтты.
2. Қашқындар мен сатқындарды қатал жазалап, тәртіпті қатаң сақтады.
3. Жақсы кеңестерді тыңдап, пайдалы ұсыныстарды іске асыра білді.

Осы қасиеттері оны тек жаулап алушы емес, бүкіл халық сенім артқан көсем дәрежесіне көтерді.

Мұрасы мен ықпалы

Шыңғысханның жеңістері ортағасырлық әлемді өзгертті және көптеген мемлекеттерге жаңа үлгі көрсетті. Оның империясы Шығыс пен Батыстың арасындағы байланыстарды нығайтты.

• керуен жолдары қауіпсіз болып, сауда дамыды;
• дипломатиялық қатынастар күшейіп, елдер арасындағы байланыстар кеңейді;
• соғыс жүргізу тәсілдері мен ұйымдастыру үлгілері өзге мемлекеттер тарапынан қабылданды.

Бүгінде Шыңғысхан есімі ұлылықтың әрі әскери данышпандықтың символына айналып отыр.

Шыңғысханның шынайы күші тек жаулап алуда ғана емес, әртүрлі руларды бір тудың астына біріктіре білуінде болды. Ол тәртіптілік, дипломатиялық шеберлік және көшбасшылық қасиеттер арқылы жеңіске жетуге болатынын дәлелдеді. Оның жетістіктері ауқымы жағынан ерекше және қайталанбас болғандықтан, тарихта өшпес із қалдырды. Шыңғысхан адамзат өркениетінің бағытын өзгерткен тұлға ретінде мәңгі есте сақталады.