Александр Барятинский әскери тарихта несімен танымал
Мазмұны
Әскери тарих көбіне күрделі жағдайда қабылданған шешімдер мен сол сәттерде жауапкершілік ала білген тұлғалар арқылы қалыптасады. XIX ғасырда соғыс жүргізу тәсілдері айтарлықтай өзгеріп, әскери іс саясатпен, басқарумен және логистикамен тығыз байланыса бастады. Мұндай жағдайда тек батылдық емес, алысқа болжам жасай алатын ойлау қабілеті де маңызды болды. Дәл осындай сипаттарға ие қолбасшылардың бірі Александр Барятинский еді. Оның есімі ең алдымен Кавказ соғысындағы шешуші рөлімен әскери тарихта сақталды.
Шығу тегі және әскери жолының басталуы
Александр Барятинский ақсүйек әулеттен шыққан, бұл оған ерте жастан әскери ортаға жақын болуға мүмкіндік берді. Алайда жоғары әлеуметтік мәртебе табысты қызметтің кепілі бола алған жоқ. Ол жас кезінен тактикаға, әскерді басқару қағидаларына қызығушылық танытты. Алғашқы жорықтар тәжірибе жинақтауға арналған шынайы мектепке айналды.
Кавказдағы қызмет ерекше дайындықты талап етті. Таулы аймақ, қарсы тараптың ұсақ әрі жылдам жасақтары және күтпеген шабуыл қаупі дәстүрлі әдістерден бас тартуға мәжбүрледі. Осындай жағдайда Барятинскийдің басқару стилі қалыптасып, ол икемділік пен нақты есепке негізделді.
Кавказ соғысындағы шешуші рөлі
Барятинскийдің әскери даңқы ең алдымен Кавказдағы ұзаққа созылған қақтығыспен байланысты. Ол соғысты тек күш қолдану арқылы емес, жан-жақты стратегия арқылы жүргізуге болатынын көрсетті. Мұндай көзқарас қарсыласудың нәтижесін түбегейлі өзгертті.
Оның қызметінде бірнеше маңызды қыр айқын байқалды:
- әскери қысым мен келіссөздерді қатар қолдану;
- жергілікті халықпен жүйелі жұмыс жүргізу;
- қарсылас күштерді тірек аймақтарынан біртіндеп ығыстыру;
- байланыс жолдары мен жабдықтауға ерекше көңіл бөлу.
Бұл тәсілдер жекелеген операцияларды біртұтас жоспарға біріктірді. Соның нәтижесінде әрекеттер уақытша емес, тұрақты нәтижеге бағытталды.
Имам Шәмілді тұтқындау және оның маңызы
Барятинскийдің әскери жолындағы ең маңызды оқиғалардың бірі имам Шәмілді қолға түсіру болды. Бұл жетістік әскери тұрғыдан ғана емес, саяси жағынан да үлкен маңызға ие еді. Операция кең көлемді қантөгіссіз жүзеге асты, бұл қолбасшының есеппен әрекет еткенін көрсетті. Нәтижесінде қарсылық қозғалысы орталық басқарудан айырылды.
Бұл оқиға соғысты аяқтаудың жаңа үлгісі ретінде жиі аталады. Қарсыласты толық жою емес, оны оқшаулау және қолдаудан айыру негізгі мақсатқа айналды. Мұндай тәсіл сол дәуір үшін сирек кездесетін стратегиялық шешім болды.
Әкімшілік және реформаторлық қызметі
Әскери табыстардан кейін Барятинский өзін қабілетті басқарушы ретінде де көрсете білді. Бағындырылған аумақтарды тұрақты бақылауда ұстау үшін тек гарнизондар жеткіліксіз еді. Ол басқару жүйесін қайта құру арқылы ұзақ мерзімді тұрақтылыққа ұмтылды.
- Басқару құрылымын жетілдіру. Жергілікті ерекшеліктерді ескеретін әкімшілік тетіктер енгізілді. Бұл әскери және азаматтық билік арасындағы өзара әрекетті жеңілдетті. Соның арқасында әлеуметтік шиеленіс азайды.
- Инфрақұрылымды дамыту. Жолдар мен бекіністерді жақсарту өңірді бақылауды күшейтті. Жабдықтау жүйесі сенімді бола түсті. Экономикалық қозғалысқа да серпін берілді.
- Жергілікті элитамен ынтымақтастық. Аймақ басшыларын басқару ісіне тарту қарсылықты әлсіретті. Бұл саясат жаңа тәртіпке бейімделуді жылдамдатты. Нәтижесінде тұрақтылық нығайды.
Әкімшілік шаралар әскери жеңістерді уақытша емес, ұзақ мерзімді жетістікке айналдырды.
Әскери ғылымдағы бағасы
Александр Барятинскийдің әдістері тарихшылар арасында әртүрлі бағаланады. Дегенмен оның соғысты кешенді басқару тәсілі ерекше назар аударады. Ол қақтығысты тек майдан шебінде емес, әлеуметтік және саяси кеңістікте де шешу қажет екенін көрсетті. Бұл көзқарас кейінгі әскери теориялардың дамуына әсер етті.
Қолбасшының маңыздылығы шайқастар саны арқылы емес, олардың салдары арқылы анықталады. Осы тұрғыдан алғанда, оның есімі әскери тарихта айқын орын алады.
Александр Барятинский әскери тарихта мақсатқа артық шығынсыз жетуге ұмтылған қолбасшы ретінде танылды. Ол стратегияны, дипломатияны және басқаруды бір жүйеге біріктіре алды. Мұндай тәсіл Кавказ соғысының барысын түбегейлі өзгертті. Оның тәжірибесі бүгінге дейін әскери ойлаудың маңызды үлгісі ретінде қарастырылады.
