Гренландиядағы көк мұздар қалай түзіледі

Гренландия өзінің ұлан-ғайыр мұзды далаларымен, таңғажайып табиғат құбылыстарымен және қатаң, бірақ сұлу солтүстік пейзажымен әйгілі. Бұл аралдың ең ғажайып көріністерінің бірі – қанық көк түске боялған мұздар. Осындай мұздар ашық аспан астында жарқырап, ақ қар мен кәдімгі мұздың арасында ерекше көз тартады. Гренландиядағы көк мұздардың пайда болу құпиясы неде, неге дәл осы жерде мұндай көріністі жиі кездестіруге болады және бұл құбылыстың ғылыми негізі қандай?

Неліктен мұз көк түске енеді

Кез келген мұзда көк түс кездесе бермейді. Бұл ерекше эффект бірнеше физикалық және химиялық факторлардың әсерінен қалыптасады және мұз құрылымының тығыздығына тікелей байланысты.

• өте тығыз әрі көне мұз үлкен қысым әсерінен түзіледі – бұл кезде қар қабаттары біртіндеп сығылады, ауа көпіршіктері түгелге жуық шығып кетеді;
• ауа мен қоспалардың болмауы жарықтың мұз қабатына тереңірек еніп, кедергісіз өтуіне мүмкіндік береді;
• су молекулалары көрінетін жарықтың ұзын (қызыл) толқындарын жұтып, қысқа (көк) толқындарын кері қайтарады, сондықтан мұзға көкшіл реңк береді;
• неғұрлым мұз қабаты қалың болса, түсі соғұрлым қанық және ашық көрінеді – сондықтан алып мұздықтар мен айсбергтер көгілдір түспен ерекшеленеді;
• жаңа қар немесе жуырда қатқан мұз көбіне ақ түсті, өйткені ішінде көп ауа қалып, жарықтың барлық толқынын бірдей шағылыстырады;
• ғасырлар бойғы суық пен қысым су молекулаларын тығыз орналасқан кристалл торға жинақтайды, мұз монолитке айналады.

Осы процестер нәтижесінде Гренландия мұздықтары мен айсбергтерінде терең әрі айқын көк түс қалыптасады – мұндай құбылысты әлемнің бірнеше ғана түкпірінде кездестіруге болады.

Гренландияда көк мұзды қайда көруге болады

Гренландия – әлемдегі ең ірі мұздықтардың отаны. Көк мұздар бұл аралда белгілі бір жағдайларда және нақты орындарда жиі байқалады.

1. Аралдың шығыс және батыс жағалауындағы алып мұздықтарда ашық көгілдір бөліктер жиі кездеседі. Мұндай аймақтарға әлемнің түкпір-түкпірінен ғалымдар мен фотографтар келіп, зерттеу жүргізеді.
2. Материктік мұздан бөлініп, мұхитқа қарай жылжыған айсбергтер ерекше қанық көк түске ие болады. Бұл олардың құрылымының тығыздығы мен тазалығынан туындайды. Айсбергтер сұр немесе тұманды аспан аясында өте әдемі көрінеді.
3. Мұздықтардың терең жарықтары мен үңгірлерінде күн сәулесі бірнеше метр мұз қабаты арқылы өтіп, ғажайып көгілдір жарық береді. Туристер мен альпинистер осындай көріністерді көру үшін арнайы саяхат жасайды.
4. Ең көрікті көк мұзды аймақтар – халық аз қоныстанған, күрделі әрі алыс аудандарда, ең ежелгі және ең қалың мұздықтарда орналасқан.
5. Кейде көк түс беткі қар еріп, астындағы көне мұз ашылғанда байқалады – мұздың көгілдір реңкі жарыққа, ауа райына және күн уақытына байланысты өзгереді.

Осындай орындарға жету оңай емес, алайда көк мұзды тірідей көру – өмір бойы ұмытылмас әсер сыйлайды.

Көк мұздардың ғылым үшін маңызы неде

Гренландияның көк мұзы тек туристер мен фотографтардың ғана емес, ғалымдардың да назарында. Бұл мұз қабаттарында Жер климатының, ауа райының және геологиялық тарихтың көп қырлы құпиясы жатыр.

• көне мұздың құрылымы мен құрамын зерттеу арқылы ғалымдар мыңдаған жыл бұрынғы климаттың өзгерісін анықтай алады;
• жеке қабаттарда сақталған ауа көпіршіктерін талдау – Жер атмосферасының әр кезеңдегі құрамын қалпына келтіруге мүмкіндік береді;
• көк мұздың түзілуі мен қозғалыс процесін бақылау мұздықтардың ғаламдық экожүйедегі рөлін жақсырақ түсінуге көмектеседі;
• мұздың түсі, тығыздығы мен мөлдірлігін зерттеу – мұздықтардың еруін болжауға және Дүниежүзілік мұхит деңгейіне әсерін бағалауға аса маңызды;
• осындай зерттеулер болашақ климаттық сценарийлерді жасап, табиғи апаттар қаупін төмендетуге көмектеседі;
• көк мұздар – мұз қабатының жасы мен сақталу деңгейін көрсететін индикатор, бұл әсіресе жаһандық жылыну жағдайында өзекті.

Осы себепті Гренландиядағы көк мұздар – әрі табиғи, әрі ғылыми тұрғыдан аса құнды әрі бірегей құбылыс.

Гренландия көк мұзы – мыңдаған жылдар бойы қалыптасқан табиғаттың, физикалық заңдылықтардың және уақыттың бірегей туындысы. Бұл ерекше түс мұздың тазалығы, тығыздығы, жасы және жарықтың ерекшелігі арқылы пайда болады. Осындай мұздарды көру – Жер тарихының тереңіне бойлау және табиғаттың ұлылығына тағы бір рет көз жеткізу деген сөз.