Өзіңізді стресстен қорғау үшін шекараларды қалай дұрыс орнату керек

Қазіргі өмірдің жылдам қарқыны адамнан үнемі бейімделуді талап етеді. Күнделікті міндеттер, ақпараттың көптігі мен эмоциялық қысым ішкі тепе-теңдікті бұзып, шаршау мен күйзеліс тудырады. Дегенмен сыртқы жағдайлардан бөлек, адамның ішкі тыныштығы өз шекарасын қорғау қабілетіне де байланысты. Психологиялық шекараларды орнату – энергияны сақтау, күйзелісті болдырмау және адамдармен үйлесімді қарым-қатынас құрудың негізгі құралы. Бұл дағды – өз-өзіңді қорғаудың және өмір сапасын арттырудың маңызды бөлігі.

Жеке шекара деген не және ол не үшін қажет

Жеке шекара – адамның ішкі әлемі мен сыртқы орта арасындағы көрінбейтін сызық. Ол не нәрсенің қолайлы, ал ненің жағымсыз екенін айқындайды. Егер бұл шекара бұзылса, адам тез шаршап, ашуланып немесе күйзеліске түседі.

Дұрыс құрылған шекаралар келесі маңызды қызметтерді атқарады:

• жеке қажеттіліктер мен басымдықтарды түсінуге көмектеседі;
• сыртқы қысым мен манипуляциядан қорғайды;
• өзара сыйластыққа негізделген қарым-қатынас қалыптастырады;
• энергияны сақтап, күйзелістің алдын алады;
• өзіндік сенім мен дербестікті нығайтады.

Шекарасыз өмір сүрген адам өзгелердің талаптары мен күткеніне бағына беріп, өз мүддесін ұмытады. Сондықтан жеке шекара орнату – бұл өзіңді оқшаулау емес, психологиялық денсаулықты сақтау тәсілі.

Шекара бұзылғанының белгілері

Кейде адам ішкі жайсыздық сезінеді, бірақ оның себебін түсіндіре алмайды. Мұндай жағдайларда мәселе жеке шекаралардың әлсіреуінен туындауы мүмкін. Белгілерді уақытында байқап, шара қолдану – күйзелістен қорғанудың тиімді жолы.

Шекараның бұзылғанын білдіретін негізгі белгілер:

• «жоқ» деп айтуда қиындық көру;
• бас тартқан соң кінә сезіну;
• айналаңыздағы адамдардың сіздің мейірімділігіңізді пайдалану жағдайлары;
• үнемі шаршау мен бейжайлық күйінде болу;
• кей адамдармен сөйлескеннен кейін ішкі ауырлық пен ашу сезіну;
• өз мүддеңізді елемей, өзгелердің көңілінен шығуға тырысу.

Егер бұл белгілер жиі байқалса, өз жеке кеңістігіңізді қайта қалпына келтіру қажет.

Дұрыс шекара қалыптастырудың негізгі қадамдары

Жеке шекара орнату – бір сәттік әрекет емес, саналы түрде жасалатын жүйелі процесс. Мінез-құлықты бірден өзгерту қиын, бірақ біртіндеп жасалған нақты қадамдар тиімді нәтиже береді.

Міне, шекараны күшейтудің негізгі жолдары:

1. Өз құндылықтарыңызды айқындаңыз. Алдымен сіз үшін не маңызды екенін түсініп алу қажет. Қандай принциптермен өмір сүретініңізді білсеңіз, шешім қабылдау және өз ұстанымыңызды қорғау жеңілдейді. Мысалы, тыныштық пен демалыс сіз үшін маңызды болса, басқалардың шектен тыс өтініштерін шектеу керек.
2. «Жоқ» деп айтуды үйреніңіз. Бас тарту – дөрекілік емес, өзіңізге қамқорлықтың белгісі. Көп адам басқаларды ренжітіп аламын деп ойлап, шамадан тыс міндет алады. Алайда орынды және сабырлы «жоқ» сіздің жеке шекараңызды сақтауға және күйзелістен қорғануға мүмкіндік береді.
3. Эмоциялық реакцияңызға мән беріңіз. Эмоциялар – шекара бұзылғанының айқын көрсеткіші. Егер бір әңгімеден кейін шаршау немесе ашу сезімі пайда болса, бұл өзіңізге жайсыз жағдай туғанын білдіреді. Мұндай жағдайларды талдап, қандай адамдармен және қандай ортада өзіңізді жайлы сезінетініңізді анықтаңыз.
4. Токсикалық адамдармен араласуды азайтыңыз. Кейбір қарым-қатынастар энергияны тартып, шаршатады. Үнемі шағым айтатын, сынайтын немесе қысым көрсететін адамдармен байланыс шектелуі керек. Толық үзу мүмкін болмаса, сөйлесу уақытын қысқарту немесе әңгіменің бағытын өзгерту пайдалы.
5. Өз қажеттіліктеріңізге көңіл бөліңіз. Күнделікті күйбеңде өз жайлылығыңызды ұмытып кету оңай. Демалуға, тыныштыққа және сүйікті істерге уақыт бөліңіз. Энергияны тұрақты түрде қалпына келтіру өмір сапасын жақсартып, күйзелістен қорғайды.

Бұл қадамдар сіздің ішкі тұрақтылығыңызды күшейтіп қана қоймай, айналаңызбен қарым-қатынасты да жақсартады.

Күнделікті өмірде шекараны қалай сақтау керек

Шекара орнату жеткіліксіз – оны тұрақты түрде қорғау маңызды. Өмірде түрлі жағдайлар орын алады, ал өзіндік ұстаным мен сабыр сақтау дағдысы психологиялық тұрақтылықты қамтамасыз етеді.

Төмендегі қағидаларды есте ұстаған жөн:

• өз шешіміңізге сеніңіз және оны түсіндіру үшін артық ақталмаңыз;
• өзгелердің шекараларын өзіңіздікіндей құрметтеңіз;
• өмір жағдайы өзгерсе, басымдықтарыңызды қайта қарап отырыңыз;
• ішкі жайлылық бұзылғанын сезсеңіз, үзіліс жасап, жағдайды талдаңыз;
• барлығына ұнауға тырыспаңыз – бұл мүмкін емес және артық энергияны талап етеді.

Осындай ұстаным адамның ішкі тыныштығын сақтап, сыртқы қысымға төтеп беруге көмектеседі.

Психологиялық шекара – артық күйзелістен қорғайтын көрінбейтін қалқан іспетті. Өз кеңістігіңізді қорғау сізге сенімділік, еркіндік және өмірге деген қуат береді. Бұл – әлсіздік емес, керісінше, саналы әрі парасатты өмір сүрудің көрінісі. Өзіңізге «ия» деп, зиянды әсерлерге «жоқ» деуді үйренген адам ғана тепе-теңдігін сақтап, кез келген жағдайдан күшті күйде өте алады.