Сыни ойлауды дамытуға көмектесетін кітаптарға шолу
Мазмұны
Қазіргі адам күн сайын ақпараттың орасан ағынына тап болады. Жаңалықтар, жарнамалар, әлеуметтік желілер мен түрлі дереккөздер фактілерді манипуляциялардан ажырата білуді талап етеді. Сын тұрғысынан ойлау дағдысы болмаған жағдайда, бөгде пікірлерге еріп, қате қорытынды жасау оңай. Бұл жолда кітаптар сенімді көмекші бола алады, өйткені олар тек білімді кеңейтіп қана қоймай, саналы ойлауды да үйретеді. Сындарлы ойды қалыптастыруға ықпал ететін әдебиеттерді қарастырып көрейік.
Танымал еңбектер
Сын тұрғысынан ойлауға арналған еңбектер өте көп. Алайда кейбір еңбектер терең талдауымен және нақты кеңестерімен ерекше бағаланады.
- Даниэль Канеманның «Ойлан баяу… шешім қабылда тез» кітабы әлемдік бестселлерге айналды. Нобель сыйлығының иегері автор ойлаудың екі түрін – интуитивті және рационалды тәсілді түсіндіреді. Оқырман алғашқы әсерге неге жиі сенетінін және когнитивті қателіктерден қалай қашуға болатынын біледі. Бұл еңбек шешім қабылдау процесін түсінуге және қорытындыларды тексеру әдетін қалыптастыруға көмектеседі.
- Насим Талебтің «Қара аққу» кітабы тарихтың ағымын өзгертетін күтпеген оқиғаларға арналған. Автор адамдардың сирек кездесетін, бірақ маңызды факторларды елемеуге бейімділігін көрсетеді. Көптеген мысалдардың арқасында кітап тәуекелдерді кеңінен ойлауға үйретеді. Мұндай көзқарас бизнесте де, күнделікті өмірде де пайдалы.
- Рольф Добеллидің «Айқын ойлау өнері» кітабы когнитивті қателіктер жайлы қысқа эсселер жинағы болып табылады. Әр бөлім қабылдау мен логикадағы нақты қателікке арналады. Тілі қарапайым әрі түсінікті, сондықтан мазмұнды меңгеру жеңіл. Бұл еңбек ойлау қақпанын тез тануға және олардан шығу жолын табуға үйретеді.
- Ханс Рослингтің «Фактылық» атты еңбегі әлемді қате қабылдау мәселесін қозғайды. Автор жаһандық проблемаларға қатысты көптеген пікірлер шын мәнінде дұрыс деректерге сүйенбейтінін дәлелдейді. Ол статистика мен нақты деректерді келтіріп, көзқарасты өзгертеді. Кітап шынайы мәліметтерге сүйенуді және стереотиптерден арылуды қалыптастырады.
Бұл еңбектердің ортақ мақсаты – ойлау тетіктерін түсіндіріп, оларды басқаруды үйрету.
Қосымша әдебиеттер
Кеңінен танылған еңбектерден бөлек, назар аударуға тұрарлық басқа да кітаптар бар. Олар түсінікті кеңейтіп, талдауға жаңа құралдар береді.
- Майкл Шермердің «Скептик» еңбегі ғылым мен жалған ғылымды ажыратуға көмектеседі;
- Ирвинг Копидің «Логика» кітабы ой қорыту мен дәлелдеу принциптерімен таныстырады;
- Махзрин Банаджи мен Энтони Гринвалдтың «Көрінбейтін соқыр дақ» еңбегі жасырын көзқарастар мен бейсаналық пікірлерді зерттейді;
- Льюис Вонның «Сын тұрғысынан ойлау күші» кітабы теория мен тәжірибені біріктіріп, студенттер мен мамандар үшін пайдалы құралға айналады.
Бұл еңбектер негізгі әдебиеттерді толықтырып, білім қорын кеңейтуге мүмкіндік береді.
Сын тұрғысынан ойлау – ақпарат қарқыны күннен-күнге артып келе жатқан заманда аса қажет дағды. Жақсы кітаптар тек қателіктерді тануға ғана емес, терең ойлауға да баулиды. Мұндай әдебиеттерді тұрақты оқу адамды манипуляциялардан қорғайды және өз шешімдеріне сенімді болуға үйретеді. Осы бағытта дамыған адам күрделі шындықты оңай қабылдап, өмірде де, жұмыста да байсалды әрі дәлелді шешім қабылдай алады.
