Қырандар туралы 30 қызықты дерек

Жыртқыш құстар адамзатты ежелден бері өз күш-қайратымен және сымбатты қимылымен таңқалдырып келеді. Солардың ішінде ерекше орын алатындары – қаршығалар. Олар түрлерінің көптігімен, аңшылық қабілеттерімен және кең таралуымен белгілі. Бұл құстар әртүрлі құрлықтарда кездесіп, табиғаттағы тепе-теңдікті сақтауда маңызды рөл атқарады. Көптеген халықтардың мәдениетінде олар батылдық пен қырағылықтың белгісіне айналған. Қаршығаларды бақылау табиғат заңдылықтарын түсінуге мүмкіндік береді және адамға ерекше әсер қалдырады.

1. Қаршығалар ястребтер тұқымдасына жатады. Бұл топқа өлшемі, түсі және мекен ету ортасы әртүрлі ондаған түр кіреді. Түрлі бейімделу қасиеттері оларға алуан аймақта өмір сүруге жол ашады.
2. Бұл құстар дүние жүзінің көптеген өңірінде таралған. Тек Антарктида мен кейбір аралдарда кездеспейді. Сондықтан олар әр экожүйеде ерекше маңызға ие.
3. Қаршығаның көру қабілеті жануарлар әлеміндегі ең озықтардың бірі саналады. Ол қашықтықтан ұсақ нысандарды анықтай алады. Мұндай ерекшелік оны мықты аңшы етеді.
4. Қаршығалар иілген тұмсыққа ие. Бұл пішін олжа етін бөліп жеуге ыңғайлы. Мұндай бейімделу барлық жыртқыш құстарға тән.
5. Әдетте ұрғашылары еркектерінен ірі болады. Бұл айырмашылық аңшылық пен ұя қорғаудағы міндеттерді бөлуге ықпал етеді. Отбасы осылайша тиімді жұмыс істейді.
6. Жас қаршығалардың қауырсыны ашық түсті болады. Жасы ұлғайған сайын түсі қоюланып, айқындала түседі. Бұл өзгеріс құстың жасын анықтауға мүмкіндік береді.
7. Қаршығаның тырнақтары өткір әрі мықты. Олар арқылы құс олжасын шапшаң іліп алып, қашып кетуіне жол бермейді. Тырнақ – басты қаруы.
8. Ұшу кезінде қаршығалар айрықша маневр жасай алады. Олар жылдамдықпен келе жатып бағытын күрт өзгерте алады. Бұл қасиет ұсақ жануарларға қауіпті.
9. Негізгі қорегі – ұсақ құстар мен кеміргіштер. Кейде ірі олжаға да шабуыл жасайды. Тағамды таңдаудағы икемділігі тіршілікке бейімделуін арттырады.
10. Қаршығалар жиі аңдып отырады. Олар қозғалмай, қолайлы сәтті күтіп, сосын шапшаң ұмтылады. Бұл тәсіл жоғары нәтижелі аңшылыққа әкеледі.
11. Ұяларын биік ағаштарға немесе жартастарға салады. Мұндай орын балапандарды жыртқыштардан қорғайды. Кейбір түрлер бір ұяны бірнеше жыл қатарынан пайдаланады.
12. Әдетте аналығы екіден беске дейін жұмыртқа салады. Балапандардың тірі қалуы азық пен ауа райына тәуелді. Ата-аналары ұрпағын мұқият қорғайды.
13. Жаңа шыққан балапандар дәрменсіз болады. Олар толық күтімді қажет етеді. Бірнеше аптадан кейін ғана белсенді қимылдай бастайды.
14. Балапандарды тәрбиелеуге екі ата-ана да қатысады. Аталығы олжа әкелсе, аналығы оны бөлшектеп береді. Осындай ынтымақ тіршілік ету мүмкіндігін арттырады.
15. Табиғатта қаршығалар шамамен 15 жыл өмір сүреді. Қауіпсіз ортада өмір жасы ұзаруы мүмкін. Қолда ұсталса, ғұмыры ұзақтау болады.
16. Қаршығалар экожүйеде маңызды рөл атқарады. Олар ұсақ жануарлардың санын реттеп отырады. Бұл табиғи тепе-теңдікті сақтауға көмектеседі.
17. Бұл құстардың айқын аумақтық инстинкті бар. Олар өз аңшылық аймағын қорғап, бәсекелестерді қуады. Қорқыту үшін арнайы ұшып, айқайлайды.
18. Көптеген түрлері маусымдық қоныс аударады. Қыс түскенде жылы жаққа ұшып, көктемде қайта оралады. Бұл олардың тіршілігін сақтауға мүмкіндік береді.
19. Кейбір түрлері қоныс аудармайды. Егер азық жеткілікті болса, бір жерде жыл бойы тұра береді. Мұндай өмір салты жұмсақ климатқа тән.
20. Ежелгі мәдениеттерде қаршыға күш пен қырағылықтың белгісі болды. Оның бейнесі Мысыр фрескаларында және еуропалық рыцарьлардың елтаңбаларында кездеседі. Бұл суреттер батырдың артықшылықтарын айқындайтын.
21. Құсбегілік тек сұңқарлармен ғана емес, қаршығалармен де жүргізілген. Олар төзімділігі мен бағынғыштығы үшін бағаланған. Мұндай дәстүр Азия мен Еуропада кең таралған.
22. Қаршығалардың дауыс сигналдары алуан түрлі. Олар серіктеспен қарым-қатынас жасауға және қарсыласты ескертуге арналған. Әр жағдайға сәйкес дыбыстар өзгереді.
23. Қаршығалар ұзақ уақыт көкте қалықтай алады. Жоғары көтерілген ауа ағындарын пайдаланып, аз энергия жұмсайды. Осылайша олар олжасын бақылап жүреді.
24. Жас құстар бір-бірімен ойнап, аңшылық дағдыларын шыңдайды. Бұл жаттығулар ептілікті дамытады. Соның арқасында олар табысты аңшыға айналады.
25. Кейбір түрлердің қанаттары ұзын әрі жіңішке. Мұндай пішін үлкен жылдамдық алуға мүмкіндік береді. Басқаларының қанаты кең болып, маневр жасауға бейімделген.
26. Қыс мезгілінде қаршығалар кейде өлексемен қоректенеді. Бұл басқа жыртқыштардың олжасын пайдалануға мәжбүрлейді. Осылай олар қатал қыстан аман қалады.
27. Қаршығалар орнитологтардың зерттеу нысанына жиі айналады. Ғалымдар олардың мінез-құлқын зерттеп, экология заңдылықтарын түсінеді. Мұндай жұмыс биоалуантүрлілікті сақтауға көмектеседі.
28. Қала жағдайына да бейімделген түрлер бар. Олар көгершіндер мен ұсақ кеміргіштерге шабуыл жасап, мегаполистерде өмір сүре береді. Бұл олардың таңғаларлық икемділігін көрсетеді.
29. Кейбір түрлердің жойылу қаупі бар. Бұған орманның кесілуі, заңсыз аулау және химиялық заттардың әсері себеп. Сол үшін қорықтар мен қорғау бағдарламалары жасалуда.
30. Қаршығалар адамға құрмет пен таңданыс ұялатады. Олардың батылдығы, өткір көзі және сымбатты қимылы күштің нышанына айналды. Сондықтан да олар жыртқыш құстардың ішінде ерекше орын алады.

Қаршығалар тек шебер аңшылар ғана емес, табиғат тепе-теңдігінің сақталуына да зор үлес қосады. Олардың бейнесі әр дәуірде мәдениет пен дәстүрге ықпал етті. Бұл құстарды қорғау мен табиғи ортасын сақтау биологиялық байлықты жалғастырудың кепілі. Қаршығалар туралы деректерді білу табиғат үйлесімін түсінуге және болашақ үшін жауапкершілікті сезінуге көмектеседі.