Компас пен навигаторсыз қалай шарлауға болады

Адам баласы ежелден саяхат жасап, жаңа жерлерді зерттеп, өз жолын іздеумен келеді. Қазіргі технологиялар бұл міндетті әлдеқайда жеңілдетті, себебі қазір кез келген бағдарды телефондағы қосымша арқылы көруге болады. Дегенмен, техника кейде істен шығуы мүмкін немесе қолжетімсіз жағдайда қалдырады. Осындай кезде дәстүрлі әдістерді білу адасудан сақтап қана қоймай, сенімділік сыйлайды. Мұндай білім саяхатта, ауылдық жерлерде немесе төтенше жағдайда үлкен көмек береді.

Күн мен көлеңке арқылы бағыт табу

Күн адамзатқа ежелден бағыт көрсетуші болып келген. Оның қозғалысын бақылау арқылы көкжиек жақтарын анықтауға болады.

1. Күн шығыстан көтеріліп, батыста батады. Бұл қарапайым заңдылық жалпы бағытты анықтауға көмектеседі.
2. Түскі мезгілде күн ең жоғары нүктеге жетеді, солтүстік жарты шарда ол осы уақытта оңтүстікті көрсетеді. Мұндай білім орман ішінде немесе тауда жүргенде өте пайдалы.
3. Көлеңке арқылы да бағыт табуға болады. Жерге таяқ қадап, оның көлеңкесін бірнеше минут бақыласаңыз, шығыс пен батысты шамамен анықтауға болады.

Бұл тәсіл қарапайым болғанымен, ашық аспан мен кең алаңды қажет етеді.

Табиғат белгілері

Тірі табиғатта да бағыт көрсететін көптеген белгілер бар. Олардың әрқайсысы толық дәл бола бермесе де, біріктіріп қолданса, пайдалы мәлімет береді.

• мүк пен қына көбіне ағаштың солтүстік жағында өседі;
• діңнің солтүстік беті қараңғырақ әрі ылғалдырақ болады;
• ормандағы құмырсқа илеулері жиі түбірдің немесе ағаштың оңтүстік жағына салынады;
• шөп төңіректің күнгей бетінде қою әрі жасылдау өседі;
• көктемде қар оңтүстік беткейде жылдам ериді.

Бұл белгілерді байқағыштықпен қолдансаңыз, дұрыс бағыт табуға көмектеседі.

Жұлдыздар мен Ай

Түнгі аспан да жол сілтейді. Бірнеше белгілі жұлдыз шоғыры бағыт таңдауға жеткілікті.

1. Темірқазық жұлдызы әрқашан солтүстікті көрсетеді. Оны Жетіқарақшы шоғырындағы екі шеткі жұлдыздан сызық жүргізу арқылы табуға болады.
2. Оңтүстік жарты шарда «Оңтүстік айқыш» шоқжұлдызы оңтүстікті анықтайды. Оның ерекше пішіні мен жарықтығы тануды жеңілдетеді.
3. Ай да бағдар беретін аспан денесі. Егер айдың мүйіздерін жалғап, сызықты көкжиекке дейін жалғастырсаңыз, ол оңтүстікті көрсетеді.

Бұл тәсілдер түнгі саяхат кезінде таптырмас көмекші болады.

Су және жер бедері

Қоршаған орта да құнды мәлімет береді. Өзендер мен жер бедерін бақылау арқылы да бағыт алуға болады.

• өзендер көбіне ірі су қоймаларына қарай ағады, демек, теңізге немесе көлге бет алғанын түсінуге болады;
• жыралар мен сай-салалар жиі батыстан шығысқа қарай созылады, бұл жалпы бағдарды анықтауға мүмкіндік береді;
• ауылдар мен жолдар көбіне өзен аңғары бойымен салынады.

Бұл белгілерді басқа әдістермен бірге қолданса, сенімділік артады.

Қосымша тәсілдер

Кейде ұсақ-түйек көрінетін нәрсе шешуші рөл ойнайды. Кәдімгі заттар мен қарапайым бақылаулар бағыт таңдауға көмектеседі.

1. Тілшелі сағатты компас ретінде пайдалануға болады. Сағат тілі күнге бағытталып, «12» санымен жасалған бұрыштың қақ ортасы оңтүстікті көрсетеді.
2. От тұтаса, түтін желдің бағытын көрсетеді. Ал тұрақты жел көбіне жер бедеріне байланысты қалыптасады.
3. Жануарлар мен құстардың әрекеті де бағдар беретін белгі. Мысалы, көктемде және күзде ұшатын құстар белгілі бағыттарға қарай қозғалады.

Бұл әдістер басқа мүмкіндіктер болмаған жағдайда көмекке келеді.

Компас пен навигаторсыз бағыт табу дағдылары адамды сенімді әрі еркін етеді. Табиғи белгілерді тану мен қоршаған ортаны дұрыс оқу арқылы кез келген жерде адаспауға болады. Мұндай білім сабыр сақтауға және қиын жағдайдан шығуға мүмкіндік береді. Осындай тәсілдерді меңгерген адам кез келген сапарға дайын болады.