Демокрит алғашқы атомист ретінде неге танылады

Ежелгі грек философиясы ғылымның көптеген салаларының негізін қалаған. Сол кезеңнің ерекше ойшылы — Демокрит, ол табиғат пен әлемнің құрылымы туралы ерекше көзқарас ұсынды. Басқа философтар стихиялар мен құдайлардың әсерімен түсіндіргенде, ол заттардың ең кіші бөлшегі — атомдардан тұратынын айтты. Бұл идея оның атомизмнің негізін қалаушы ретінде танылуына себеп болды. Бұл мақалада Демокриттің атомист ретінде қалыптасуы мен оның ілімінің ерекшеліктері талқыланады.

Демокриттің ілімінің негізгі тұжырымдары

Философ әлемдегі барлық нәрсенің бөліп болмайтын кішкентай бөлшектерден — атомдардан құралғанын түсіндірді. Атомдар үнемі қозғалыста болып, кеңістікте еркін орналасады. Олар әртүрлі пішін мен өлшемде, бірақ ешқашан жойылмайды немесе пайда болмайды. Материяның өзгерісі атомдардың бірлесуі мен бөлінуі арқылы жүзеге асады.

Демокрит былай деп санады:

• атомдар пішіні, мөлшері мен орналасу ретімен ерекшеленеді;
• түс пен иіс сияқты қасиеттер тек атомдардың үйлесімінен пайда болады;
• бос кеңістік — атомдардың қозғалысына қажетті жағдай;
• барлық құбылыстарды механикалық қозғалыстармен түсіндіруге болады, құдайлардың араласуы қажет емес.

Бұл көзқарас сол дәуірдің рухани нанымдарынан түбегейлі ерекшеленді.

Неліктен Демокритті алғашқы атомист деп таниды

Оның ең үлкен еңбегі — атом идеяларын жүйелі түрде тұжырымдап, ғылымға енгізуі. Бұл оның тарихи маңыздылығын арттырады.

• заттардың бөлінбейтін бөлшектері деген тұжырымды алғаш рет нақтылай білді;
• табиғат құбылыстарын материалистік тұрғыдан қарастыруға негіз қалады;
• атомистік ілімді кейінгі Левкипп пен Эпикур сияқты философтар жалғастырды;
• оның тұжырымдары қазіргі химия мен физиканың дамуындағы негіз болды;
• Демокриттің еңбектері философия мен ғылым тарихында классикалық орын алды.

Оның көзқарастары философиялық ойлау мен тәжірибелік ғылымның бірлігін көрсетеді.

Демокриттің ілімінің ғылымға және философияға әсері

Атомистік теория табиғат құбылыстарын түсінуде жаңа дәуір ашты. Бұл механикалық түсінік ғылымның дамуына серпін берді.

1. Құбылыстарды механикалық тұрғыдан түсіндіру ғылыми зерттеулердің негізін құрды. Бұл қасіретті діни түсіндірмелерден бас тартуға мүмкіндік жасады.
2. Атомдық теория заманауи химияның дамуына жол ашты. Элементтер мен заттардың құрылымы туралы бүгінгі білім осы ілімге сүйенеді.
3. Материалистік көзқарастар философияда кеңінен таралды. Бұл ғылым мен әлеуметтану салаларына әсер етті.
4. Атомдардың мәңгілігі мен шексіздігі туралы ойлар космологияның дамуына себеп болды. Ғаламның құрылымы мен шығу тегін зерттеуге шабыт берді.
5. Демокриттің мұрасы физика мен философиядағы ізденістерді жандандырып отыр. Оның идеялары бүгінгі күнге дейін ғылыми дискурста маңызды.

Демек, оның тұжырымдары адамзаттың таным жолында жаңа кезеңнің бастауы болды.

Демокриттің атомистік ілімі әлемнің құрылымы туралы түсінікті түбегейлі өзгертті. Ол ғылымды мистикалық түсініктерден ажыратып, логика мен тәжірибеге негізделген білімге жол ашты. Оның философиялық мұрасы қазіргі ғылыми зерттеулерге ықпал етіп, табиғатты зерттеудің жаңа бағыттарын қалыптастырды. Демокриттің еңбектері – шындықты іздеудегі ақыл мен байқаудың күшті мысалы. Осы арқылы адамзат әлемнің күрделілігін түсінудің терең сырына жақындай түсті.