Александр Затаевич қазақ музыкасын қалай зерттеді

Өнер тарихы бүтін бір халықтың мәдени мұрасына өзгеріс әкелген тұлғалардың есімдерін сақтап келеді. Олар рухани құндылықтарды сақтап қана қоймай, шығармашылықтың жаңа белестерін ашуға мүмкіндік берді. Сол есімдердің арасында Александр Викторович Затаевич ерекше орын алады. Оның өмірлік еңбегі қазақ халқының ән-күй мұрасын зерттеуге және әлемге танытуға арналды. Табанды ізденіс пен жан-жақты еңбек нәтижесінде дала сазының байлығы жоғалып кетпей, ұрпаққа жетті. Қазақ музыкалық дәстүрінің ғылыми жүйеленуі мен дамуына қосқан үлесі өлшеусіз.

Затаевич тұлғасының маңызы неде

Зерттеушінің аты қазақ мәдениетінде үлкен құрметке ие. Ол көптеген жылдарын кең далада саяхат жасап, халық әншілері мен күйшілердің шығармаларын жазуға арнады. Сол арқылы ауызша таралған мол музыкалық мұра сақталып қалды. Ізгі ниетпен атқарылған еңбегі арқылы өнерге деген шынайы сүйіспеншілігін дәлелдеді.

Төмендегі жайттар оның шығармашылық тұлғаның ауқымын ашады.

• ұлттық фольклорға деген шынайы құрмет;
• орындаушыларға деген ізетті қарым-қатынас;
• кәсіби музыкалық білімнің дамуына қолдау;
• ұлттық бірегейлікке деген құрметті күшейту;
• жас таланттарға демеу беру;
• бірегей музыкалық мұрағат қалыптастыру;
• дәстүрлі жанрларды жүйелеу;
• мәдени ынтымақтастықты нығайту.

Әрбір тармақ оның еңбегінің асқан маңызын көрсетеді.

Қазақ музыкасының сақтаушысы және зерттеушісі

Затаевичтің басты қызметі қазақ әндері мен күйлерін нотаға түсіріп, ғылыми жүйелеу болды. Осы еңбектің арқасында ғасырлар бойы ауызша сақталған шығармалар нақты ноталық жазбаға түсті. Ол әр туындының тарихи және мазмұндық ерекшелігін сақтауға тырысты.

Төменде оның маңызды жетістіктері берілген.

1. Қазақ әндерінің алғашқы жинағы. 1925 жылы «Қазақ халқының 1000 әні» жарық көрді. Бұл еңбек көпжылдық экспедиция нәтижесінде құрастырылды. Жинақ музыкатанушылар мен орындаушылар үшін құнды дереккөз болды.
2. Дәстүрлі әуендерді өңдеу. Ол кәсіби аранжировкалар жасап, әр шығарманың ұлттық стильдік ерекшелігін сақтады. Еңбегі арқылы қазақ музыкасы еуропалық тыңдаушыға жол ашты. Фольклор халықаралық деңгейде таныла бастады.
3. Екінші жинақ жарыққа шығуы. 1931 жылы «500 қазақ әні мен күйі» басылып шықты. Жинаққа белгілі өнер иелерінің шығармалары енгізілді. Материалды жүйелеу қазақ музыкасына ғылыми негіз қалыптастырды.

Бұл еңбектер қазақ музыкасы тарихындағы ірі оқиға болып саналады.

Тұлғаларға қолдау көрсету және өнердің дамуына ықпал

Затаевич дарынды әншілер мен күйшілермен тығыз байланыс орнатып, қазақ музыка мектебінің қалыптасуына әсер етті. Ол орындаушылардың шығармаларын жан-жақты зерттеп, олардың өнерін кең аудиторияға жеткізді.

Төменде оның мәдени ықпалын ашатын бағыттар көрсетілген.

• Әміре Қашаубаевтың шығармашылығын насихаттау;
• халық күйшісі Дина Нұрпейісованы қолдау;
• Құрманғазы шығармаларын кең тарату;
• ұлттық аспаптарды таныстыру;
• аймақтық орындаушылық мектептерді зерттеу;
• кәсіби композиторлық мектептің дамуына ықпал;
• өнер иелерінің өмірбаянын жинақтау;
• этнографиялық зерттеулерге қызығушылық арттыру.

Бұл бағыты ұлттық дәстүрдің дамуына зор серпін берді.

Затаевич еңбегінің болашаққа әсері

Зерттеушінің жұмысы музыкалық оқу орындарының қалыптасуына және жаңа композиторлардың шыңдалуына жол ашты. Оның еңбегі рухани мұраның құндылығын дәлелдеп, мәдениетті сақтаудың маңызын көрсетеді. Жазылып алынған әндер мен күйлер кейінгі ұрпаққа үлгі болып, кәсіби музыкалық білімнің негізіне айналды.

Затаевичтің мұрасы бүгінгі күнге дейін өз маңызын жоғалтқан жоқ және өнегелі қызметтің символы ретінде құрметтеледі. Оның еңбегі қазақ руханиятына өлшеусіз үлес қосты және ұлттық мұраны әлемдік мәдени кеңістікке шығарды. Зерттеушінің тұлғасы тарихқа адал қызмет етудің және өнерге шынайы берілгендіктің үлгісі болып қала береді.