Жабайы қабандар туралы 25 қызықты дерек

Жабайы табиғаттағы тіршілік иелерінің ішінде ерекше назар аударатын, әрі адамға жақын бейнелердің бірі – қабандар. Бұл жануарлар қайсар мінезімен, жоғары бейімделгіштігімен және күрделі әлеуметтік құрылымымен ерекшеленеді. Қабандар көптеген климаттық аймақтарда өмір сүріп, орманды алқаптардан бастап шөлейт жерлерге дейін кең таралған. Олардың тіршілігі мен әдеттері туралы көп айтылғанымен, нақты әрі ғылыми тұрғыдан негізделген деректер көпшілікке әлі де беймәлім. Төменде жабайы қабандарға қатысты таңғалдыратын әрі танымдық маңызы зор деректер ұсынылған.

1. Қабандар жұптұяқты жануарларға жатады және үй шошқаларының арғы тегі болып есептеледі. Оларды қолға үйрету тарихы дүние жүзінің бірнеше аймағында тәуелсіз түрде жүзеге асқан.
2. Бұл жануарлар Антарктидадан басқа барлық құрлықтарда кездеседі. Олар тіпті Австралия мен Америкада да сәтті бейімделіп үлгерген.
3. Қабандардың иіс сезу қабілеті өте жоғары дамыған. Олар жер астындағы азықты бірнеше метр тереңдіктен иіскеп таба алады.
4. Ірі әрі ауыр денесіне қарамастан, сағатына 40 шақырым жылдамдықпен жүгіре алады. Бұл қасиет оларға жыртқыштардан немесе адамдардан қашуға мүмкіндік береді.
5. Ұрғашы қабандар — аналықтар, көбіне табын болып өмір сүреді. Топқа көбіне тәжірибелі әрі ересек аналық жетекшілік етеді.
6. Аталық қабандар жалғыз өмір салтын ұстанады. Олар тек көбею кезеңінде ғана табынға жақындайды.
7. Табиғатта жабайы қабандардың орташа өмір сүру ұзақтығы 10 жылдан аспайды. Ал қолға үйретілген жағдайда олар 20 жасқа дейін өмір сүре алады.
8. Қабандардың азық рационы өте кең әрі бейімделгіш. Олар тамыр, жеміс-жидек, ұсақ жануарлар мен өлексені де қорек етеді.
9. Жерді шұқылау барысында қабандар топырақты тыңайтады. Бұл олардың экожүйеге жанама түрде пайда әкелетінін көрсетеді.
10. Көбею маусымында аталықтар арасында жиі қақтығыстар болады. Олар қарсыласын жеңу үшін тістерін және дене күшін пайдаланады.
11. Қабандардың азу тістері (қарыс тістер) өмір бойы өсіп отырады. Қарт жануарларда олардың ұзындығы 25 сантиметрге дейін жетуі мүмкін.
12. Қабанның балалары — торайлар, алғаш дүниеге келгенде денесін бойлай орналасқан жолақтармен дүниеге келеді. Бұл оларға табиғатта жасырынып қалуға көмектеседі.
13. Бұл жолақтар торай үш-төрт айлық болғанда жойылып, денесі біркелкі түске боялады. Жасымен бірге жүні де қатайып, түсі қоюлана түседі.
14. Анасын қауіп төндірсе, ол баласын қорғау үшін шабуылдаудан тайынбайды. Қажет жағдайда жыртқышқа да батыл түрде қарсы тұрады.
15. Қабандар жақсы жүзеді және қажет болса өзен-көлдерден өтіп кете алады. Бұл қабілет оларға жаңа мекен табуға мүмкіндік береді.
16. Олар өз денесін салқындату және паразиттерден арылу үшін балшыққа шомылуды ұнатады. Мұндай балшықты ванналар тері күтімі ретінде маңызды рөл атқарады.
17. Қабандар қорек іздейтін аймақтарды және жолдарды жақсы есте сақтайды. Олар кеңістіктегі бағыттарды ұзақ уақыт ұмытпай, қажетті сәтте қайта оралады.
18. Көп жағдайда олар тәулігіне ондаған шақырымды еңсеріп, жаңа азық көзін табу үшін алыс жол жүреді. Бұл қабілет олардың тіршілік ету шеңберін айтарлықтай кеңейтеді.
19. Кейбір өңірлерде қабандар ауыл шаруашылығына зиян келтіріп отыр. Олар егістік алқаптарды таптап, өнімді толықтай жойып жіберуі мүмкін.
20. Жапония мен Корея сияқты Азия елдерінде қабан күш пен батырлықтың символы ретінде қабылданады. Олар халық өнерінде және тұмарларда жиі бейнеленеді.
21. Көптеген елдерде олардың санын реттеу мақсатында аңшылыққа рұқсат берілген. Алайда дұрыс реттелмеген жағдайда бұл экожүйенің бұзылуына әкелуі мүмкін.
22. Табиғи ортада жабайы қабандардың басты жаулары — қасқыр, аю және жолбарыс. Алайда ең үлкен қауіп олар үшін — адам.
23. Қорғану барысында қабан аса күшті шабуылға бара алады. Ол тіпті көлікке немесе қоршауға соғылып, айтарлықтай зиян келтіруі мүмкін.
24. Соңғы жылдары қабандардың арасында африкалық шошқа обасы сияқты қауіпті аурулар жиі тіркелуде. Бұл жағдай ауыл шаруашылығына да кері әсер етеді.
25. Қабандар көп жағдайда адамнан қашуға тырысады. Алайда бұрышқа тығылып немесе баласын қорғамақ болғанда, олар өте қауіпті жауға айналуы мүмкін.

Қабандар — табиғаттың бірегей әрі күрделі жаратылыстары. Олар тіршілік ортасына бейімделудің керемет үлгісі ретінде қарастырылады. Бұл жануарлар қоршаған ортамен тығыз байланысты бола отырып, орманды экожүйелердің тепе-теңдігін сақтауға да үлес қосады. Олардың мінез-құлқы мен өмір салтын зерттеу арқылы біз табиғатпен үндестік табудың маңызын тереңірек ұғына аламыз.