Зебралардың неге қара-ақ жолақтары бар

Табиғатта әрбір жануардың сырт келбеті кездейсоқ пайда болмаған. Терісінің түсі, дене пішіні, жүнінің құрылымы немесе тері өрнегі — бәрі де тірі қалуға көмектесетін бейімделу нәтижесі. Кейбір тіршілік иелері қоршаған ортаға сіңісіп кетсе, басқалары керісінше – көзге түсу арқылы артықшылыққа ие болады. Осындай назар аударарлық жаратылыстардың бірі – зебра. Оның ақ-қара жолақты терісі алғашқыда қарапайым шөптесін саваннада мүлде орынсыз сияқты көрінуі мүмкін. Алайда ғалымдар бұл ерекшеліктің эволюциялық тұрғыдан маңыздылығын дәлелдейтін көптеген себептер келтіреді.

Ыстық климатқа бейімделу

Зебралар тіршілік ететін Африка далаларында аптап ыстық жиі кездеседі. Сондықтан дене қызуын реттеу – олар үшін өмірлік маңызды қабілет.

• жолақтар тері бетінде микрауа қозғалысын тудырып, салқындату әсерін береді;
• қара және ашық түстер күн сәулесін әртүрлі қарқынмен сіңіреді, бұл беткі ауа қабатының қозғалысын туғызады;
• кейбір зерттеулерге сүйенсек, осы ерекшелік зебраларға басқа шөпқоректі жануарлармен салыстырғанда ыстықта өзін жайлы сезінуге мүмкіндік береді.

Осылайша, жолақты тері – күн сәулесіне қарсы табиғи қорғаныс болып табылады.

Қансорғыш жәндіктерден қорғану

Африкалық тропикте өмір сүретін жануарлар үшін тікелей қауіп тек жыртқыштардан емес, сондай-ақ түрлі шыбын-шіркейлерден де төнеді. Цеце және глосина сияқты шыбындар қауіпті аурулардың тасымалдаушысы бола алады.

• жолақтар ұшу траекториясын шатастырып, жәндіктердің қонуын қиындатады;
• тәжірибелер жолақты бетке жәндіктер сирек қонатынын көрсетті;
• зертханалық жағдайларда жолақты мата біркелкі түстіге қарағанда әлдеқайда аз шыбын тартқан.

Бұл ерекшелік зебраның денсаулығы мен ұзақ өмір сүруіне оң әсер етеді.

Жыртқыштардан қорғану және камуфляж

Алғашқыда қарама-қайшы көрінетін бұл жолақтар зебраны ашық кеңістікте көзге бірден түсетіндей етеді. Алайда табиғи ортада бұл түсінік әрдайым дұрыс бола бермейді.

1. Үйір болып қозғалатын зебралар қозғалған кезде визуалды біртұтас бейне қалыптастырады. Бұл жыртқышқа нақты бір жануарды таңдап алуды қиындатады. Осындай жағдайларда бірнеше секунд ұтып алу – өмір мен өлім арасындағы айырмашылық болуы мүмкін.
2. Таңғы немесе кешкі жарықта, шөп арасындағы жарық-көлеңке ойынында жолақтар зебраны табиғи ортаға сіңіріп жібереді. Бұл әсіресе көзбен аңдып шабуыл жасайтын жыртқыштар үшін кедергі келтіреді.
3. Қарапайым түсті жануармен салыстырғанда жолақтар алыстан байқалғанда ортада еріп кетеді. Бұл ашық күн астында немесе қозғалмалы шөп арасындағы көріністерде айқын байқалады.

Осы бейімделу тәсілдері зебраға жыртқыштардан қорғануға қосымша мүмкіндік береді.

Әр зебраның дара «жеке куәлігі»

Зебралардың терісіндегі өрнек әрбір жеке дараға тән — адам саусақ ізі секілді. Бұл қасиет зерттеушілерге популяцияны бақылауда жеңілдік береді.

• әр зебраның жолақтары ерекше болғандықтан, оларды сырттай бақылау арқылы ажыратуға болады;
• жануарлардың өздері де бір-бірін осы өрнек арқылы таниды;
• бұл үйір ішіндегі әлеуметтік байланысты нығайтуға септігін тигізеді.

Мұндай табиғи тану жүйесі зебралар өмір сүретін әлеуметтік құрылымдар үшін өте маңызды.

Әлеуметтік сигнал ретіндегі рөл

Кейбір биологтардың пікірінше, зебраның сырт келбеті жануарлардың өзара байланысында маңызды рөл атқарады.

• қара-ақ жолақтар дене тілі арқылы ақпарат беруге көмектесуі мүмкін;
• өрнектің бағыты мен қозғалысы жануардың көңіл-күйін білдіреді;
• бұл мінез-құлық әсіресе жұптасу маусымында, қақтығыстарда немесе төлін қорғау кезінде байқалады.

Бұдан жолақтар тек сыртқы қорғаныс емес, ішкі қатынастың да құралы екенін байқаймыз.

Эволюциялық артықшылықтардың үйлесімі

Зебралардың ерекше тері құрылымы – бір ғана себеппен емес, бірнеше факторлардың бірігуімен қалыптасқан.

• дене температурасын реттеу;
• жәндіктерден қорғану;
• жыртқыштан жасырыну;
• өзара тану жүйесі;
• коммуникациялық белгілер беру.

Бұл қасиеттердің барлығы зебраның табиғи ортада ұзақ уақыт тіршілік етуіне көмектесіп келеді.

Зебралар – табиғаттың таңғажайып шешімдерінің бірі. Ақ-қара жолақтар алғаш қарағанда жай сәндік көрінуі мүмкін, бірақ олардың астарында терең экологиялық және биологиялық мән жатыр. Бұл ерекшелік бірнеше қызметті қатар атқара отырып, жануардың өмір сүру мүмкіндігін едәуір арттырады. Табиғаттың осындай шебер шешімдерін зерттеу – біз үшін үздіксіз таңданыс пен шабыт көзі.