Неліктен кейбір жануарлар өте алыс қашықтыққа көшу жасайды

Жануарлар әлемі мінез-құлықтың сан алуан түрімен және тіршілікке бейімделу тәсілдерімен ерекшеленеді. Солардың ішінде ең таңғаларлық құбылыстардың бірі – миграция, яғни жануарлардың орасан зор қашықтықтарды еңсеріп, құрлықтар мен мұхиттарды кесіп өтуі. Мұндай көші-қон көп күш пен төзімділікті қажет етеді, сондықтан ол әрқашан ғалымдар мен табиғат зерттеушілерін қызықтырған. Алайда бұл құбылыстың артында тек қана жұмбақ емес, нақты өмірлік қажеттілік жатыр. Жануарлардың неге мұндай қадамға баратынын түсіну үшін олардың негізгі себептерін қарастырған жөн.

Қорек пен ресурстар іздеу

Қоныс аударудың басты себебі – жеткілікті азық пен су табу қажеттілігі. Әдеттегі мекенде қор азайған кезде жануарлар жаңа аймақтарға көшеді.

• жыл құстары жәндіктер мен дәндер мол болатын жылы өлкелерге қоныс аударады;
• гну секілді антилопалар саваннаның жасыл шөбін іздеп, мыңдаған бастан тұратын табындармен қозғалады;
• теңіз сүтқоректілері балық үйірлерін қуып, мыңдаған шақырымға дейін жүзе алады.

Осылайша миграция аштық қаупін төмендетіп, популяцияның сақталуына жағдай жасайды.

Көбею және ұрпаққа қамқорлық

Көптеген түрлер үшін ұрпақ өрбітуге қолайлы жағдай қажет. Олар балаларының аман қалу мүмкіндігі жоғары жерлерді таңдайды.

1. Теңіз тасбақалары өздері жарық көрген жағажайға қайта оралып, жұмыртқаларын қояды. Бұл тұрақты температураны әрі қауіпсіздікті қамтамасыз етеді.
2. Киттер салқын сулардан жылы лагундарға жетіп, сол жерде төлдейді. Жылы әрі тыныш аймақтарда бұзаулар тезірек жетіледі.
3. Құстар жыртқыштар аз, жем-шөп мол өңірлерді таңдап, балапандарын шығарады.

Мұндай көшіп-қону ғасырлар бойы қалыптасқан табиғи инстинктердің нәтижесі болып табылады.

Климаттың маусымдық өзгерістері

Кейбір жануарлар күрт суыққа немесе ұзақ аязға төтеп бере алмайды. Сондықтан олар қолайлырақ аймақтарға көшеді.

• тырналар мен қарлығаштар күзде солтүстік өңірлерден жылы жаққа ұшып кетеді;
• солтүстік бұғылары қыстың қатал күндерінен қашып, жаңа жайылымдарға бет алады;
• монарх көбелектері қыс мезгілін Мексикада өткізеді, ол үшін мыңдаған шақырым жолды еңсереді.

Маусымдық қоныс аудару жануарларға қолайсыз жағдайдан аман қалып, көктемде қайта оралуға мүмкіндік береді.

Бәсекеден және қатерден қашу

Көші-қон тек климат пен қорекке байланысты емес, сонымен қатар жаулар мен бәсекелестерден қорғанудың бір тәсілі болып табылады.

1. Албырт балықтары өзендердің жоғарғы ағысына көтеріледі. Бұл жерде жыртқыштар аз, су оттегіне бай, сондықтан шабақтардың тірі қалу ықтималдығы жоғары.
2. Кейбір жәндіктер жаңа аумақтарға көшіп, шектен тыс көбейіп кетуден және азық жетіспеушілігінен құтылады.
3. Үлкен шөпқоректілер кең далаларға таралып, жайылым үшін тартысты азайтады әрі жыртқыштардың шабуылына азырақ ұшырайды.

Қозғалыс арқылы жануарлар тіршілігін сақтап қалуға мүмкіндік алады.

Жануарлардың миграциясы – табиғат пен тіршіліктің нәзік тепе-теңдігінің нәтижесі. Ол тіршілік иелерінің табиғи жағдайға қаншалықты икемделе алатынын және инстинктердің күшін айқын көрсетеді. Қоныс аудару арқылы олар азық табады, ұрпағын қорғайды және қауіптен қашады. Бұл құбылысты зерттеу адамға табиғаттағы үйлесімнің қаншалықты күрделі әрі ғажайып екенін ұғынуға көмектеседі.