Атмосферадағы сирек оптикалық құбылыстар қалай пайда болады

Табиғат адамды әсем де ерекше көріністерімен таңғалдыра алады. Жарық ауада, бұлттарда немесе ұсақ су тамшыларында сынған кезде ғажайып құбылыстар туындайды. Олардың кейбірін жиі көруге болады, мысалы, кемпірқосақ немесе күннің жылтылдаған сәулелері. Алайда аса сирек байқалатын құбылыстар бар, оларды көрген адам ұмытылмас әсерге бөленеді. Бұл құбылыстардың негізінде жатқан физикалық заңдылықтарды түсіну олардың табиғатын ашуға көмектеседі.

Радужды ореолдар мен гало

Гало мен ореол Күннің немесе Айдың айналасында пайда болып, мұз кристалдарымен байланысты. Әдетте мұндай құбылыстар қыста немесе жоғарғы атмосферада перисті бұлттар болғанда байқалады.

• сәулелер алты қырлы мұз кристалдарынан өткенде сыналып, аспанда жарқыраған шеңбер түзеді;
• кейде бірінің ішінде бірі орналасқан түрлі-түсті бірнеше сақина пайда болады;
• кристалдардың бағыты құбылыстың пішінін анықтайды, ол толық шеңбер немесе доға түрінде көрінуі мүмкін;
• ерекше жағдайда Күннің екі жағында жарық дақтар пайда болып, олар паргелий деп аталады.

Мұндай құбылыстар аспанға ертегідей ажар беріп, қыстың сұлулығын айқындайды.

Жарқырау және жарық бағандары

Аязды кештерде қаланың үстінде тік бағытталған жарық бағандарын көруге болады. Олар мұз кристалдарының әсерінен пайда болып, жарық бағандары деп аталады.

1. Жарық көзі ретінде Күн де, жасанды шамдар да қызмет ете алады. Горизонталь орналасқан мұз кристалдары сәулені шағылыстырып, ұзын тік баған секілді әсер қалдырады.
2. Бұл құбылыс қатты аязды аймақтарда жиі кездеседі. Ол аспанға бағытталған алып прожекторлар тәрізді болып көрінеді.
3. Көпшілік мұндай көріністі ерекше табиғи құбылыс деп ойлайды, бірақ ол қарапайым шағылу заңдылықтарына негізделген.

Жарық бағандары әсерлі көрініс сыйлап, адамдардың есінде ұзақ сақталады.

Жасыл сәуле мен мираждар

Кейбір құбылыстар мұз кристалдарымен емес, ауаның тығыздығы мен жарық сынуына байланысты. Олардың қатарына жасыл сәуле мен мираж жатады.

• жасыл сәуле Күн көкжиекке батып бара жатқанда немесе шыққанда пайда болады;
• бұл құбылыс жарықтың әртүрлі толқын ұзындықтарының сынуымен байланысты, соңғы болып жасыл түс көрінеді;
• мираждар ыстық күндері жиі байқалады, өйткені ауа қабаттарының тығыздығы әртүрлі болады;
• жарық сәулесінің ауытқуы нәтижесінде жоқ нәрсенің бейнесі көрінеді, мысалы, шөлдегі су іспетті елес.

Мұндай құбылыстар қиялды оятып, талай аңыздың шығуына себеп болды.

Полярлық шұғыла

Ең көркем атмосфералық құбылыстардың бірі – полярлық шұғыла. Ол жоғары ендіктерде жиі кездеседі және Күн белсенділігіне тікелей байланысты.

1. Күннен келген зарядталған бөлшектер атмосфераға еніп, газ молекулаларымен соқтығысады. Соның нәтижесінде түрлі түсті сәулелер пайда болады.
2. Көбіне жасыл және қызыл түстер басым, бірақ кейде күлгін мен көк реңктер де байқалады.
3. Шұғыла пішінін өзгертіп, кейде доғаға, кейде тербелген лентаға ұқсайды. Бұл ғажайып көрініс солтүстік елдердің символына айналып, туристерді тартады.

Полярлық шұғыла аспан сұлулығы мен ғарыштық құбылыстардың қуатын біріктіреді.

Атмосферадағы сирек кездесетін оптикалық құбылыстар табиғаттың күрделілігі мен үйлесімін айқындайды. Жарық пен бөлшектердің әрекеттесуі әсем көріністер туғызып, оларды жасанды түрде қайталау мүмкін емес. Мұндай сәттер адамды таңғалдырумен қатар, Жердің әлі де ашылмаған сырлары бар екенін еске салады.