Айсбергтер туралы 20 қызықты дерек

Айсбергтер ғасырлар бойы зерттеушілерді, теңізшілерді және табиғат әуесқойларын өзінің алып пішінімен, жұмбақ табиғатымен және қауіптілігімен таңғалдырды. Мұзды мұхиттарда еркін қалқып жүрген бұл мұз глыбалары табиғат күшінің және климаттық өзгерістердің тірі көрінісі іспетті. Көпшілік оларды «Титаниктің» апатымен байланыстырып еске алады, алайда айсбергтің шынайы табиғаты одан да күрделі әрі қызық. Бұл мұз тауларының тарихы, құрамы мен экожүйеге әсері талай ғылыми сұраққа жауап береді. Төменде айсберг туралы таңғалдырарлық әрі танымдық 20 дерек берілген. Бұл ақпараттар сіздің мұзды алыбтар туралы түсінігіңізді тереңдететіні сөзсіз.

1. Айсберг – бұл материктік мұздықтардан бөлініп шыққан тұщы мұздың алып бөлігі. Ол мұз қабатынан немесе мұз сөңгектерінен үзіліп, мұхит бетімен еркін қозғала бастайды. Бұл үдеріс «айсберг түзілуі» деп аталады.
2. Айсбергтің тек аз ғана бөлігі су бетінде көрінеді. Жалпы көлемінің шамамен 10 пайызы ғана су үстінде болады. Қалған бөлігі су астында жасырын жатқандықтан, айсбергтер теңізде жүзу үшін өте қауіпті.
3. Айсберг тек тұщы судан тұрады. Оның мұзы мыңдаған жыл бойы жиналған қардан пайда болған. Сондықтан ол ерігенде теңіз суының тұздылығына әсер етпейді.
4. Ең ірі айсбергтер Антарктида жағалауында пайда болады. Бұл өңірде жер бетіндегі ең үлкен мұздықтар шоғырланған. Кейбір айсбергтердің ауданы Ямайка аралының көлеміне жақын болған.
5. 2021 жылы бөлінген A-76 айсбергі әлемдегі ең ірі болып тіркелді. Оның ауданы шамамен 4320 шаршы шақырымды құрады. Бұл дерек Еуропалық ғарыш агенттігінің спутниктік бақылауы арқылы анықталған.
6. Айсбергтер пішіні жағынан өте алуан түрлі. Олар кейде көпірге, аркаға, қамалға немесе мұнараға ұқсап кетеді. Бұл пішін өзгерістері еріген, шайылған немесе соғылған жерлерден пайда болады.
7. Айсбергтің түсі оның құрылымын көрсетеді. Ақ түс – ауа көпіршіктерінің көптігінен, ал көгілдір немесе жасыл рең – тығыз әрі таза мұздың белгісі. Кейде жолақтары бар немесе мөлдір түрлері де кездеседі.
8. Айсбергтер кейде аударылып кетеді. Уақыт өте келе ауырлық орталығы өзгеріп, мұз глыбасы кенеттен айналуы мүмкін. Мұндай жағдай күшті шу шығарып, жақын маңдағы кемелерге қауіп төндіреді.
9. Кейбір айсбергтер мұхитта бірнеше жыл бойы қалқып жүреді. Олар мыңдаған шақырым жол жүріп барып барып еріп кетеді. Олардың қозғалыс жылдамдығы ағыс пен желге байланысты.
10. Айсбергпен байланысты ең әйгілі апат – «Титаник» кемесінің суға кетуі. 1912 жылы бұл жолаушылар кемесі Солтүстік Атлантикада мұз глыбасына соғылып, батып кеткен. Бұл оқиға адам мен табиғат арасындағы нәзік шекараны еске салады.
11. Айсбергтердің де «маусымы» болады. Солтүстік жартышарда олардың саны көктем мен жаздың басында көбейеді. Ал оңтүстік жартышарда ең көп айсбергтер қыс соңында кездеседі.
12. Халықаралық ұйымдар айсбергтердің қозғалысын бақылайды. Бұл әсіресе теңіз жолы тығыз аймақтарда маңызды. Бақылау үшін спутниктер, радиолокациялық жүйелер мен әуеден түсіру әдістері қолданылады.
13. Кейбір елдер айсбергтерді тұщы су көзі ретінде пайдалануды ойластырып жатыр. Теория бойынша, оларды құрғақшылық аймақтарға сүйреп апаруға болады. Алайда бұл идеяны іске асыруға техникалық және қаржылық кедергілер көп.
14. Айсбергтер теңіз экожүйесіне әсер етеді. Еріген кезде олар суға тұщы су мен қоректік заттар бөледі. Бұл планктондардың өсуіне жағдай жасап, балықтар мен басқа да теңіз тіршілігін тартады.
15. Айсберг кейде жануарларға уақытша баспана бола алады. Онда морж, тюлень немесе теңіз құстары демалып отыруы мүмкін. Дегенмен, бұл мұз алаңдары тұрақсыз әрі қауіпті болуы мүмкін.
16. Кейбір айсбергтер толықтай қармен жабылған болады. Мұндай мұздар нашар көрінетін ауа райында қиын байқалады. Бұл жағдай түнгі жүзу кезінде әсіресе қауіпті саналады.
17. Айсбергтер тек поляр аймақтарында ғана емес, кейде қоңыржай белдеулерге дейін жетеді. Тарихта оларды Канада, Шотландия және Франция жағалауларына дейін көрген кездер болған.
18. Айсберг ішіндегі мұз өте тығыз болады. Уақыт өте ауа қалташалары жоғалып, мұз қатая түседі. Бұл оның беріктігін арттырып, ұзақ сақталуына мүмкіндік береді.
19. Ғалымдар айсбергтерді климатты зерттеу үшін қолданады. Оның құрылымы мен жасы ежелгі атмосфера мен жауын-шашын туралы мәлімет береді. Бұл жаһандық жылыну үдерістерін түсінуге көмектеседі.
20. Кейбір туристік бағыттар айсбергтерді тамашалауға арналған. Әсіресе Гренландия, Арктика және Антарктида бағыттары танымал. Мұхит үстінде жарқыраған мұз алыптарын көру адамға ұмытылмас әсер сыйлайды.

Айсбергтер – жай ғана мұз емес, Жер тарихын, климатын және экожүйесін бойына сіңірген табиғи ескерткіштер. Олар көркем, әсерлі әрі қауіпті. Бұл алыптар адамзатқа мұхит пен мұз туралы әлі де көп нәрсе білмейтінімізді еске салады. Табиғатпен үйлесімде өмір сүру үшін оны тану мен құрметтеу қажет.