Қысымсыз ішкі мотивацияны қалай дамытуға болады

Мотивация – адамның мінез-құлқына, ұмтылысына және жеке дамуына тікелей әсер ететін нәзік әрі көпқырлы құбылыс. Бұл құбылыс сырттан келуі мүмкін, бірақ ең құндысы – адамның бойында шынайы түрде пайда болған ішкі түрткі. Ішкі ниет – тұрақты, өйткені ол адамның өз санасынан, шынайы мақсаттарынан туындайды. Алайда мұндай күйді ұдайы сақтау әрдайым оңай емес, әсіресе қоғам тарапынан қысым, күтілімдер мен салыстырулар көбейген кезде. Өзіңді мәжбүрлемей, өз ынтаңмен әрекет ету үшін ішкі тілектердің табиғатын түсініп, жеке дамуға қолайлы жағдай қалыптастыру маңызды.

Ішкі мотивация деген не және ол сыртқы түрткіден несімен ерекшеленеді

Ішкі ынта – адамның әрекетті өзі үшін, қызығушылық пен мағыналылық үшін жасауы. Ал сыртқы мотивация көбінесе марапат, мақтау немесе жазалаудан қорқу сияқты сыртқы факторларға негізделеді. Мысалы, бір адам кешкісін гитарада ойнауды ақша үшін емес, көңіл көтеру немесе шығармашылықты сезіну үшін таңдаса – бұл ішкі мотивацияның айқын көрінісі.

Осындай шынайы қызығушылық адамның күйзеліске төтеп беру қабілетін арттырып, білім мен дағдыларды терең меңгеруге көмектеседі. Нәтиже бірден болмаса да, адамның өзі қалаған істі істеуі оның бойында тұрақтылықты сақтайды.

Ішкі мотивацияға кедергі болатын негізгі факторлар

Көптеген адамдар ішкі ниетті дамытқысы келгенмен, түрлі қиындықтарға тап болады. Әдетте, кедергі келтіретін себептер мыналар:

• әрекет пен жеке құндылық арасындағы байланыстың болмауы;
• өзге адамдардың пікіріне тым тәуелді болу;
• қателік жіберуден немесе лайықсыз болудан қорқу;
• дене және эмоциялық шаршау;
• өзіңді басқалармен салыстыру әдеті;
• «міндеттілік» пен қысым арқылы әрекетке итермелеу.

Бұл кедергілерді жеңу арқылы адам ішкі еркіндігін сезініп, өздігінен әрекет етуге бейімделе алады.

Қысымсыз ішкі мотивацияны қалай қалыптастыруға болады

Тұлғалық ниетті дамыту уақыт пен саналы әрекетті талап етеді. Төмендегі тәсілдер адамның өз қалауын түсініп, қысымсыз әрекет етуге көмектеседі.

Қызығушылыққа сәйкес мақсат қойыңыз

Мақсат – адамды алға жетелейтін басты құрал. Егер адам өзіне шын мәнінде қызық саланы таңдаса, ол бағытта әрекет ету табиғи қажеттілікке айналады. Мысалы, өсімдіктерге әуес студент биологияны үлкен ықыласпен оқиды, ал тек атақ үшін таңдалған мамандық, керісінше, қажытады. Нағыз мотивация – адамның өз таңдауы.

Өзіңізге жылы қабақ танытыңыз

Ішкі тірек – өзіңізге деген жұмсақ және құрметті қарым-қатынас. Қателіктер үшін өзіңізді кінәлаудың орнына, күш-жігер мен талпынысты бағалау әлдеқайда пайдалы. Мұндай көзқарас адамның жаңалық ашуға қорықпай, еркін әрекет етуіне жол ашады. Өзіңізді қабылдау – ішкі серпіннің сенімді негізі.

Қолайлы жағдай жасаңыз

Адамның ниеті мен әрекеті көбіне қоршаған ортаға тәуелді. Эмоциялық және физикалық жағынан жайлы ортада адам өзін еркін сезінеді, ынта мен шабытты сақтайды. Бұл – тыныш жұмыс кеңістігі, түсіністік танытатын адамдар немесе қолдауға негізделген қарым-қатынас болуы мүмкін.

Тапсырмаларды шағын бөліктерге бөліңіз

Тым күрделі мақсаттар кері әсер етуі мүмкін. Оларды біртіндеп жүзеге асыру әлдеқайда тиімді. Бұл адамды шаршатпай, алға жылжу сезімін береді. Күн сайын бірнеше минут бөлудің өзі жүйелілікке негіз болады. Ұсақ, бірақ тұрақты әрекеттер үлкен жетістіктерге бастайды.

Төмендегі әдістер ішкі ниетті саналы түрде дамытып, қысымсыз әрі нәтижелі болуға көмектеседі.

Ішкі мотивацияны қалыптастырудың тиімді тәсілдері

1. Қалауыңызды тұрақты түрде талдап отырыңыз. Апта сайын өзіңізден мына сұрақтарды қойыңыз: маған не ұнайды, не шабыттандырады, не шаршатады. Бұл – шынайы мақсатты жасанды міндеттен ажыратуға көмектеседі. Өзіңіздің неге ұмтылып жүргеніңізді нақты түсінгенде, шешім қабылдау да оңайырақ болады.
2. Ұсақ жетістіктерді жазып отырыңыз. Кішкене табыстың өзі адамды алға жетелейді. Жеке жетістіктер күнделігін жүргізу – мотивацияны сақтаудың жақсы жолы. Бұл сенімділік береді және жасаған істеріңізге оң баға беруге үйретеді.
3. Басқалармен өзіңізді салыстыруды азайтыңыз. Сыртқы салыстыру адамды жиі күйзеліске ұшыратады. Өзіңізді бұрынғы өз нұсқаңызбен салыстырған пайдалырақ. Бұл ішкі өсуге жол ашады әрі сенімсіздік сезімін төмендетеді.
4. Денеңіз бен сезіміңізге құлақ салыңыз. Қалжырау, ашушаңдық, немқұрайдылық – ішкі сигналдар. Бұл бағыттың дұрыс еместігін немесе демалыс қажет екенін білдіреді. Өз ағзаңыз бен психикаңызды тыңдау – шынайы табысқа жетудің негізі.
5. Қателесуге рұқсат беріңіз. Тәжірибе жинау – ішкі мотивацияның ажырамас бөлігі. Қателіктер – үйренудің құнды бөлігі. Олар арқылы адам өз бағытын анықтайды және дамудың жолдарын табады.

Ішкі ниет адамға өз жолымен жүруге мүмкіндік береді. Ол ерік-жігермен емес, санамен, шынайы қызығушылықпен дамиды. Шын мәнінде, бұл – өзіңізге деген қамқорлықтың жемісі.

Ішкі мотивация – бір күнде қалыптаспайтын құндылық. Ол – адамның өзіне адал болуының, жан дүниесін тыңдай білуінің нәтижесі. Қысым мен мәжбүрлеудің орнына, түсіністік пен еркіндікке негізделген көзқарас жеке дамуды табиғи, жеңіл әрі ұзаққа созылатын процеске айналдырады. Ішкі оты бар адамға ешқандай сыртқы марапат қажет емес – ол өз жолымен жүріп, өмірін мағыналы әрі қуанышты етеді.