Табиғат туралы үздік деректі фильмдерге шолу

Құжаттық кино өнері – шынайылық пен танымның үйлесімін ұсынатын ерекше жанр. Оның ішінде табиғатқа арналған фильмдер көрерменді ерекше әсерге бөлейді. Мұндай туындылар Жер шарының алуан түрлілігін, жануарлар мен өсімдіктер әлемінің сұлулығын ғана емес, сонымен қатар экожүйенің нәзіктігін де көрсетеді. Қазіргі заманда бейнежазба технологияларының дамуы арқасында режиссерлер көрерменге бұрын қол жетпеген кадрларды ұсынуға мүмкіндік алды. Осы мақалада табиғаттың сұлулығын, мәні мен маңызын терең жеткізетін ең көрнекті деректі фильмдерге шолу жасаймыз.

Уақыт сынынан өткен классикалық туындылар

Табиғат туралы түсірілген жүздеген фильмнің арасында танымалдылығы мен көркемдік сапасы арқылы ерекшеленетін туындылар бар. Бұл шығармалар тек бейнелеу құралы ғана емес, көрерменді эмоциялық тұрғыдан баурап алатын, ғылыми әрі көркем туындыларға айналған.

1. «Ғаламшар» (Planet Earth, BBC). Бұл жоба деректі фильм жанрында жаңа белесті бағындырған. Әр бөлімде түрлі климаттық аймақтар – ормандардан бастап, мұзды шөлдерге дейін – жан-жақты қамтылады. Жоғары сапалы бейне, шебер монтаж және Дэвид Аттенбороның баяндауы фильмді нағыз эталонға айналдырды.
2. «Тіршілік» (Life, BBC). Бұл туынды жануарлардың мінез-құлқы, тіршілік ету дағдылары мен табиғатпен байланысын көрсетеді. Әр эпизодта түрлердің тірі қалу стратегиялары, бейімделу ерекшеліктері ашылады. Визуалды эффектілер мен ерекше түсірілім тәсілдері фильмге тың серпін береді.
3. «Көк планета» (The Blue Planet, BBC). Мұхиттың тереңдігін, су асты тіршілігінің ғажап әлемін ерекше нақтылықпен баяндайды. Терең теңіздегі тіршілік, маржан рифтері мен алып сүтқоректілер – бәрі де көрерменге су асты әлемін жақындатады. Музыка мен дыбыстық әрлеу әсерді одан әрі күшейтеді.

Бұл фильмдер табиғатты бейнелеудің жаңа биігін қалыптастырып, кейінгі жобаларға жол ашты.

Экологияға басымдық беретін заманауи фильмдер

Кейінгі жылдары табиғатты мадақтаумен қатар, оны сақтау, қоршаған орта мәселелерін көтеру бағытындағы жобалар көбейді. Мұндай фильмдер көрерменге тек сұлулықты емес, сонымен қатар табиғаттың осалдығын да ұғындырады.

Экологиялық тақырыпты көтеретін фильмдердің ерекшеліктері:

• жаһандық экологиялық дағдарыстарға назар аударады;
• адам әрекетінің салдарын нақты көрсетеді;
• қоршаған ортаны қорғауға үндеу тастайды;
• жеке жауапкершілік туралы ойландырады.

Мысалы:

1. «Су тасқынына дейін» (Before the Flood, 2016). Леонардо Ди Каприо қатысқан бұл фильм климаттың өзгеруі жайлы ауқымды зерттеу болып табылады. Өнеркәсіп, саясат және тұтыну мәдениеті табиғатқа қалай әсер ететінін нақты мысалдармен көрсетеді. Жобада сарапшылардың пікірі мен әсерлі кадрлар үйлесім тапқан.
2. «Біздің планета» (Our Planet, Netflix). BBC жобаларының жалғасы іспеттес бұл фильмде табиғаттың сұлулығымен қатар, түрлердің жойылу қаупі мен тіршілік ортасының бұзылуы туралы айтылады. Аттенбороның баяндауы фильмге тереңдік пен эмоциялық реңк береді.
3. «Үй» (Home, 2009). Әуеден түсірілген кадрлар арқылы фильм планетамыздың сұлулығы мен осалдығын қатар көрсетеді. Ян Артюс-Бертран жаһандық мәселелер – топырақ эрозиясы, ормансыздану, ресурстардың сарқылуы сияқты проблемаларды көтереді. Көркемдік мәні мен философиялық ойлары үйлескен туынды.

Бұндай жобалар ақпарат беріп қана қоймай, көрерменге әрекет етуге ынта сыйлайды.

Ерекше және авторлық көзқарастағы фильмдер

Табиғатты бейнелеу міндетті түрде классикалық әдістермен болмауы мүмкін. Кей режиссерлер табиғатты жеке оқиға, метафора немесе бейнелі тәсіл арқылы жеткізеді. Мұндай туындылар жиі фестивальдерде марапатталып, талқылаудың өзегіне айналады.

Бұл бағыттағы жобалардың ерекшелігі:

• бейнелеу тәсілі арқылы тың эмоция сыйлайды;
• табиғатты кейіпкерге айналдырады;
• деректілік пен көркемдік шекарасын жояды;
• көрерменге жаңа көзқарас ұсынады.

1. «Менің ұстазым – сегізаяқ» (My Octopus Teacher, 2020). Оңтүстік Африкалық режиссер теңіздегі осьминогпен арадағы ерекше байланысты баяндайды. Жеке тәжірибе мен теңіз тіршілігі үйлесім тауып, фильм көрерменді терең ойға жетелейді. Бұл туынды «Оскар» жүлдесін иеленді.
2. «Серенгетидің үстіндегі қанаттар» (Wings over Serengeti). Бұл фильм қоныс аударатын құстардың табиғаттағы рөлі мен қауіп-қатерлерін зерттейді. Құстардың мыңдаған шақырымдық сапары мен олардың экожүйедегі маңызы егжей-тегжейлі ашылады. Әуеден түсірілген кадрлар ерекше әсер қалдырады.
3. «Жер: бір ғажайып күн» (Earth: One Amazing Day, 2017). Бұл фильм Жер шарының әр түкпірінде өткен бір күннің оқиғаларын баяндайды. Табиғаттың үйлесімді ырғақтары, күн мен түн алмасуы және тіршіліктің үздіксіздігі көркем монтаж арқылы шебер көрсетілген.

Осындай туындылар көрерменге табиғатпен жаңа тұрғыда танысуға мүмкіндік береді.

Табиғат туралы деректі фильмдер – бұл тек әсем көріністер мен сирек кездесетін жануарлар әлемі ғана емес. Бұл – адамның табиғатпен байланысы, оны түсіну мен қорғауға деген ұмтылыс. Мұндай фильмдер бейжай қалдырмайды – олар шабыттандырады, ойландырады және тірі табиғаттың құндылығын ұғындырады. Көрермен ретінде біз осындай туындылар арқылы Жеріміздің сұлулығына тағы бір рет көз жеткізіп, оны сақтауға деген жауапкершілігімізді сезіне түсеміз.