Қалқанша безі мәселелерін уақытында қалай анықтауға болады

Адам ағзасындағы зат алмасу процесіне тікелей ықпал ететін маңызды мүшелердің бірі – қалқанша безі. Оның жұмысы бұзылған жағдайда денсаулық нашарлап, өмір сүру сапасы төмендеуі мүмкін. Өкінішке қарай, бұл өзгерістер көп жағдайда бірден байқалмайды және басқа аурулардың белгілеріне ұқсас болады. Сондықтан ағза жіберетін алғашқы белгілерді дер кезінде тану – ауыр зардаптардың алдын алудың ең тиімді жолы. Уақтылы тексерілу мен дұрыс ем қабылдау қалқанша безінің жұмысын қалпына келтіруге зор мүмкіндік береді.

Қалқанша безі бұзылғандағы жалпы белгілер

Гормондық тепе-теңдік бұзылғанда ағзада пайда болатын белгілерді көп жағдайда шаршаумен, жүктемемен немесе жасқа байланысты өзгерістермен шатастырып алуға болады. Дегенмен, назар аударуды қажет ететін бірнеше нақты көріністер бар.

• үнемі демалғаннан кейін де кетпейтін шаршау сезімі;
• салмақтың күрт төмендеуі немесе көбеюі;
• суыққа немесе ыстыққа төзбеушілік;
• терінің құрғауы, тырнақтың сынғыштығы;
• жүрек қағысының жиілеуі немесе ырғақтың бұзылуы;
• көңіл күйдің тұрақсыздығы мен ашушаңдық;
• есте сақтау мен зейін қою қабілетінің төмендеуі;
• әйелдерде етеккір циклінің бұзылуы.

Осы белгілердің бірнешеуі қатар байқалса, бұл – эндокриндік жүйеде өзгерістер бар екенін көрсететін маңызды белгі. Әсіресе тұқым қуалаушылыққа бейім адамдар мен йод жетіспейтін аймақтарда тұратындар үшін бұл аса өзекті.

Қандай бұзылыстар болуы мүмкін

Қалқанша безі гормондарды шамадан тыс немесе тым аз мөлшерде бөлуі мүмкін. Әрбір бұзылудың өзіне тән белгілері мен қауіптері бар.

1. Гипотиреоз. Гормондардың жеткіліксіз бөлінуі зат алмасудың баяулауына әкеледі. Адам үнемі әлсіздік сезінеді, тіпті жылы жерде тоңады, терісі құрғап, дауысы жуандайды. Бет пен аяқ-қол ісініп, ойлау қабілеті төмендеуі мүмкін.
2. Гипертиреоз. Гормондардың шамадан тыс бөлінуі ағзада барлық процестердің жеделдеуіне себеп болады. Мұндай адамдарда мазасыздық, ұйқысыздық, тәбеті жақсы болса да салмақ жоғалту, ыстықты көтере алмау байқалады. Қолдың қалтырауы мен көздің бұлшық еті тартылып, көздің бадырайып тұруы мүмкін.
3. Аутоиммунды тиреоидит. Бұл – ағза өзінің қалқанша без жасушаларын бөгде деп қабылдап, иммундық шабуыл жасауынан туындайтын созылмалы қабыну. Алғашқы кезеңде ешқандай симптом бермеуі мүмкін, бірақ уақыт өте келе гипотиреозға немесе гипертиреозға айналуы ықтимал. Жиі жағдайда мойын тұсында ауырлық сезіліп, жұтыну қиындайды.

Аталған үш жағдай да ауыр салдарға соқтыруы мүмкін. Сондықтан олардың айырмашылығын білу – алдын алу мен емдеуді дұрыс ұйымдастыруға көмектеседі.

Қашан дәрігерге көріну керек

Эндокринологқа профилактикалық тексеруден өту – денсаулықты бақылаудың маңызды бөлігі. Ерте анықталған өзгерістер көп жағдайда оңай емделеді.

• отбасы мүшелерінің бірінде қалқанша безі ауруы болған;
• йод жетіспейтін өңірде тұру;
• бас пен мойын аймағына сәуле түсуі немесе радиациялық әсер;
• 40 жастан асқан, әсіресе әйелдер үшін;
• бұрын аутоиммунды аурулармен ауырғандар.

Егер жоғарыдағы жағдайлар сізге таныс болса, кем дегенде екі жылда бір рет қалқанша безінің гормондарына (ТТГ, Т3, Т4) анализ тапсыру ұсынылады. Бұл жасырын ауытқуларды дер кезінде анықтауға мүмкіндік береді.

Қарапайым өзін-өзі тексеру әдістері

Диагнозды нақты қою дәрігердің құзырында. Дегенмен, кейбір жеңіл әдістер арқылы адам өзін алдын ала тексере алады.

1. Көзбен шолу. Айна алдында тұрып, мойынның төменгі жағын мұқият қараңыз. Егер ісіну немесе симметриясыздық байқалса, маманға жүгінген жөн.
2. Йод торы. Алдын ала тазартылған теріге йодпен тор сызып қойыңыз. Егер ол 2 сағат ішінде түгел жойылып кетсе, бұл ағзада йод жетіспейтінін білдіруі мүмкін.
3. Сипап тексеру. Мойынның алдыңғы бөлігін жеңіл басып көріңіз. Егер түйіндер, қаттылау немесе ауырған жер байқалса, дәрігерге барған дұрыс.

Бұл әдістер ауруды нақты анықтамаса да, ерте кезеңдегі күмән тудыратын белгілерді бақылауға мүмкіндік береді.

Қалқанша безінің саулығын сақтау жолдары

Эндокриндік жүйенің дұрыс жұмыс істеуін қамтамасыз ету үшін өмір салтын өзгерту қажет. Оңтайлы әдеттер аурудың алдын алуға көмектеседі.

• теңіз өнімдерін, балдырларды және йодқа бай тағамдарды үнемі тұтыныңыз;
• күйзелістен аулақ болыңыз және тынығуға уақыт бөліңіз;
• D дәрумені мен селен деңгейін қадағалаңыз;
• темекі мен алкогольден бас тартыңыз;
• дәрігердің нұсқауынсыз гормоналды препараттар қабылдамаңыз.

Күнделікті әдеттеріңізге осы қарапайым қағидаларды енгізу арқылы сіз қалқанша безінің ұзақ уақыт бойы дұрыс жұмыс істеуіне жағдай жасайсыз.

Адам өз денесін мұқият тыңдай білсе, көптеген аурулардың алдын алуға болады. Қалқанша безі жіберетін белгілерді елемей, уақыт жоғалту – кейінгі күрделі емге алып келуі мүмкін. Ал егер бастапқы өзгерістер дер кезінде байқалса, толық қалпына келу мен жақсы өмір сапасына оралуға барлық мүмкіндік бар. Денсаулық – күнделікті назар мен қамқорлықты қажет ететін ең қымбат байлық.