Ересектердегі жалпақ табан: белгілері мен емі

Жалпақтабандылық – әртүрлі жастағы адамдарда жиі кездесетін аяқ деформациясының түрі. Табанның қалыпты иіні жүру кезінде омыртқа мен буындарға түсетін күшті жұмсартып, табиғи амортизатор қызметін атқарады. Егер бұл иін төмен түссе, салмақ дұрыс бөлінбейді де, нәтижесінде ауырсыну мен қолайсыздық пайда болады. Көптеген адамдар табандағы шаршауды қалыпты жағдай деп қабылдап, алғашқы белгілерге мән бермейді. Ал бұзылысты ерте анықтап, дер кезінде ем қабылдау асқынулардың алдын алып, қозғалыс еркіндігін сақтауға мүмкіндік береді.

Жалпақтабандылықтың негізгі белгілері

Бастапқы кезеңде белгілер байқалмауы мүмкін, бірақ уақыт өте келе олар күшейе түседі. Өз ағзаңызға мұқият қарау арқылы ауруды ерте сатысында анықтауға болады. Ең жиі кездесетін белгілер мыналар:

• ұзақ жүргеннен немесе тік тұрғаннан кейін табанда ауырлық пен шаршау сезімі;
• табан, балтыр немесе бел аймағындағы ауырудың күшеюі;
• аяқ киімнің ішкі жағының тез тозуы;
• балтыр бұлшықеттерінде құрысу немесе шаншу сезімі;
• аяқтың өлшемінің ұлғаюы және ыңғайлы аяқ киім таңдаудағы қиындық;
• жүру мәнерінің өзгеруі және аяқтың сыртқа қарай бұрылуы.

Аталған белгілердің бірі байқалса да, диагнозды нақтылау үшін ортопед дәрігерге қаралу қажет.

Деформация түрлері мен дәрежелері

Жалпақтабандылық бойлық, көлденең немесе аралас болуы мүмкін. Табанның қай бөлігі бұзылғанына қарай оның пішіні мен ауырсыну сипаты өзгереді.

Бойлық жалпақтабандылық. Бұл түрінде табанның ішкі иіні біртіндеп төмен түседі. Адам табанының жазылып, табанның толықтай жерге тиетінін байқайды. Аз қозғалыстың өзінде шаршау пайда болып, уақыт өте келе ауырсыну тізе мен белге тарайды.

Көлденең жалпақтабандылық. Бұл кезде табанның алдыңғы бөлігі жалпақтанады, плюсна сүйектері екі жаққа қарай ашылады. Салдарынан сүйелдер мен қажалулар пайда болады, ал башпайлар табиғи қалпын жоғалтады. Үлкен башпай түбінде «сүйелді сүйек» өсіндісі шығып, аяқ киім кию кезінде қатты ауыртады.

Аралас жалпақтабандылық. Бұл түрінде бойлық және көлденең жалпақтабандылықтың белгілері қатар байқалады. Адам тек табанда ғана емес, бел аймағында да ауырсыну сезінеді, ал жүріс мәнері мен қалпы өзгереді.

Деформацияның нақты түрі мен дәрежесін дәрігер тек тексеріс пен арнайы зерттеулер арқылы анықтайды.

Аурудың пайда болу себептері

Жалпақтабандылық көбіне біртіндеп дамиды, кенеттен пайда болмайды. Оған әкелетін негізгі себептер:

• ұзақ уақыт тік тұрып жұмыс істеу;
• ыңғайсыз, тар немесе тым жұмсақ аяқ киім кию;
• артық салмақтың табанға түсетін қысымды күшейтуі;
• аяқтың жарақаттары мен сүйек сынулары;
• тұқым қуалайтын немесе қозғалыс аздығынан дамитын байлам әлсіздігі;
• жас ұлғаюымен байланысты ұлпалардың серпімділігін жоғалтуы.

Белсенді өмір салты мен дұрыс аяқ киім таңдау аурудың алдын алуға айтарлықтай әсер етеді.

Диагностика әдістері

Дәл диагноз қою үшін дәрігер кешенді тексеріс жүргізеді. Сыртқы қараудан бөлек, арнайы аспаптық зерттеулер қолданылады.

1. Подометрия. Табан иінінің биіктігі мен ұзындығын өлшеу арқылы бұзылыстың дәрежесі анықталады.
2. Плантография. Арнайы әдіспен табан ізі алынып, салмақтың қалай бөлінетіні көрсетіледі.
3. Рентгенография. Табан сүйектерінің құрылымын нақты көрсетіп, жалпақтабандылықтың түрін анықтауға мүмкіндік береді.

Осы зерттеулердің нәтижесіне сүйене отырып, дәрігер емнің ең тиімді тәсілін таңдайды.

Емдеу және алдын алу жолдары

Жалпақтабандылықты емдеу кешенді түрде жүргізіледі. Жеңіл түрлерінде консервативті тәсілдер қолданылса, ауыр жағдайларда хирургиялық ем қажет болуы мүмкін. Негізгі емдеу әдістері мыналар:

• табан иінін дұрыс қалыпта ұстауға арналған ортопедиялық ұлтарақ пайдалану;
• арнайы жаттығулар арқылы табан бұлшықеттерін нығайту;
• қан айналымды жақсартатын және бұлшықет серпінділігін арттыратын массаж бен физиотерапия;
• салмақты қалыпқа келтіріп, аяққа түсетін қысымды азайту;
• қатты өкшелі және орташа биіктіктегі ыңғайлы аяқ киім кию.

Емдік жаттығулар аурудың бастапқы кезеңінде ерекше нәтиже береді. Күнделікті жасауға болатын пайдалы жаттығулар мыналар:

1. Табанды өкшеден башпайға дейін домалату. Бұл жаттығу табан бұлшықеттерін белсенді етіп, қозғалыс үйлесімділігін жақсартады.
2. Башпаймен ұсақ заттарды көтеру. Бұлшықеттер мен байламдарды нығайтып, табан иінін күшейтеді.
3. Құмда немесе ұсақ таста жалаңаяқ жүру. Табиғи тегіс емес беткей аяқтың барлық бөлігін жұмысқа қосады.
4. Табанды айналдыра қозғалту. Қан айналымын арттырып, бұлшықет шаршауын азайтады.

Алдын алу шаралары дұрыс жүріс пен қалыпты сақтау, белсенді өмір салтын ұстану және аяқ киім таңдауға ерекше мән беруден тұрады.

Жалпақтабандылық – уақытылы емделсе, бақылауға алынатын дерт. Табан саулығын тұрақты қадағалау, жаттығуларды үзбей орындау және жеке ортопедиялық құралдарды пайдалану адамның өмір сапасын айтарлықтай жақсартады. Аяқтың саулығын сақтау – жеңіл қозғалыс пен сенімді жүрістің кепілі.