Шағын бизнесті қолдау бағдарламалары экономикаға қалай әсер етеді
Мазмұны
Қазіргі заманда экономикалық тұрақтылық пен әлеуметтік теңгерімділіктің негізгі тірегі ретінде шағын кәсіпкерліктің рөлі артып келеді. Ол тек жұмыс орындарын құрып қана қоймай, сонымен қатар инновацияларды дамытуға, бәсекелестікті арттыруға және салықтық түсімдердің өсуіне ықпал етеді. Әлемнің көптеген елдерінде мемлекет пен түрлі ұйымдар кәсіпкерлікті қолдауға бағытталған бағдарламалар әзірлеп, жүзеге асырып келеді. Мұндай бастамалардың тиімділігі көбіне ел экономикасының жалпы деңгейіне тікелей әсер етеді. Бұл мақалада шағын бизнесті қолдау тетіктерінің негізгі бағыттары мен олардың экономикаға ықпалы жан-жақты қарастырылады.
Қолдау бағдарламаларының басты мақсаттары
Шағын бизнесті дамытуға бағытталған бағдарламалар жаңадан іс бастайтындар мен әрекет етіп жатқан кәсіпкерлерге жан-жақты қолдау көрсетуге бағытталған. Бұл бағдарламалар тек қаржылық көмекпен шектелмей, білім беру, кеңес беру және әкімшілік кедергілерді жеңілдету шараларын да қамтиды.
- қаржыландыру көздеріне қолжетімділікті арттыру;
- нарыққа ену кедергілерін азайту;
- халықты жұмыспен қамтуды ынталандыру;
- инновациялық бастамаларды қолдау;
- кәсіпкерлік мәдениетті қалыптастыру.
Мұндай шаралар жекелеген кәсіпкерлерге ғана емес, тұтас экономикаға серпін беріп, ұзақ мерзімді өсудің негізін қалайды.
Жұмыспен қамту және әлеуметтік тұрақтылыққа әсері
Шағын кәсіпкерлікті қолдау бағдарламалары еңбек нарығына тікелей ықпал етеді. Әсіресе бұл шаралар жұмыс орындары тапшы немесе халықтың жаппай көшу үрдісі байқалатын өңірлер үшін маңызды.
- Жаңа жұмыс орындарының пайда болуы. Қаржылай қолдау алған кәсіпорындар өндірісті кеңейтіп, жаңа қызметкерлерді жұмысқа алады. Мысалы, Шығыс Еуропа елдерінде микронесиелеу бағдарламаларын енгізгеннен кейін ауылдық жерлерде жұмыссыздық көрсеткіші айтарлықтай төмендеген.
- Әлеуметтік шиеленістің азаюы. Қолдауға ие болған кәсіпкерлер өз аймағынан кадр тартуға тырысады, бұл жергілікті қауымдастықтардың тұрақтылығына оң әсер етеді. Сонымен қатар, бизнеске оқыту мүмкіндігі табысы төмен адамдардың кәсіпкерлікке бет бұруына сеп болады.
- Орта таптың қалыптасуы. Шағын бизнес иелері мен олардың қызметкерлері тұрақты табыс көзіне ие болып, ішкі тұтынуды арттырады. Бұл экономикада мультипликативті әсер тудырып, жалпы сұранысты күшейтеді.
Осылайша, мұндай бағдарламалар экономикалық қана емес, әлеуметтік саясаттың да тиімді құралы ретінде қызмет етеді.
Инновациялық әлеуетті арттыру
Бүгінгі таңда технология мен жылдам бейімделу қабілеті – экономиканың басты қозғаушы күштері. Бұл тұрғыда шағын кәсіпорындар үлкен артықшылықтарға ие.
- ірі компаниялардан гөрі шағын кәсіпорындар тәуекелі жоғары жобаларға жиі барады;
- кәсіпкерлер нақты тұтынушылар тобына икемделіп, олардың сұранысын жедел қанағаттандырады;
- стартаптарға арналған гранттар ғалымдар мен инженерлерді идеяларын іске асыруға ынталандырады;
- бизнес-инкубаторлар мен акселераторлар жаңа өнімдердің нарыққа шығуын жеңілдетеді.
Мұндай қолдаулар тек кәсіпорындар үшін емес, экономиканың заманауи жаңаруына да жол ашады.
Салықтық база мен ЖІӨ-ге қосқан үлесі
Шағын бизнесті кеңейту – бюджет кірісінің өсуіне тікелей ықпал ететін фактор. Жеке кәсіпкерлердің әрқайсысының үлесі аз көрінгенімен, жалпы көлемі елеулі.
- Салық төлеушілер санының артуы. Жаңа кәсіпорындардың тіркелуі бюджетке түсетін төлемдердің ұлғаюына алып келеді. Әсіресе электронды тіркеу жүйесі бар елдерде бұл үрдіс айтарлықтай жеңілдейді.
- Ішкі тұтыну көлемінің өсуі. Шағын бизнес сауда және қызмет көрсету саласын жандандырып, өз кезегінде экономиканың басқа секторларына серпін береді. Дамыған елдерде ЖІӨ-нің 60%-ға дейінгі бөлігі осы сектор есебінен қалыптасады.
- Экономиканың әртараптандырылуы. Кәсіпкерлікті кеңінен қолдау ірі компаниялар мен бір салаларға тәуелділікті төмендетеді. Бұл – дағдарыс кезінде елдің қаржылық тұрақтылығын қамтамасыз ететін маңызды тетік.
Нәтижесінде мұндай бағдарламалар мемлекеттің ұзақ мерзімді стратегиялық мақсаттарына сәйкес келеді.
Тиімді бағдарламалардың мысалдары
Әлемде шағын бизнесті табысты дамытқан жобалардың нақты мысалдары жеткілікті. Олар тәжірибелік тұрғыдан қолдаудың қаншалықты нәтиже беретінін көрсетеді.
- АҚШ-тағы SBA бағдарламасы кәсіпкерлерге несие ғана емес, менторлық және кеңес беру қызметтерін ұсынады;
- Еуропалық инвестициялық қор Horizon Europe аясында инновациялық жобаларды қаржыландырады;
- Жапонияда отбасылық кәсіптерді сақтап қалу мақсатында шеберлік пен дәстүрлі өндіріс түрлеріне субсидиялар беріледі;
- Эстонияда цифрлық мемлекеттік платформалар арқылы кәсіпкерлерге автоматтандырылған қызметтер көрсетіледі.
Осындай мысалдар кәсіпкерлікті қолдаудың экономикалық табысқа жеткізетін қуатты құрал екенін дәлелдейді.
Шағын бизнесті қолдау бағдарламалары елдің әлеуметтік-экономикалық дамуына үлкен әсер етеді. Олар кәсіпкерлік бастамаларға дем беріп, жаңа жұмыс орындарын ашуға, технологиялық серпіліс жасауға және елдің ішкі тұрақтылығын арттыруға ықпал етеді. Мұндай бастамалар – болашақтың берік іргетасын қалайтын маңызды инвестиция. Жүйелі және мақсатты түрде жүзеге асырылған бағдарламалар мемлекеттің даму стратегиясына сай келіп, кәсіпкерлік экожүйені одан әрі жетілдіруге жол ашады.
