Ұйқының стресс деңгейіне әсері туралы не білу керек

Қазіргі заман қоғамында күйзеліс мәселесі кең таралған құбылысқа айналды. Көптеген адамдар үнемі шаршау, алаңдаушылық пен эмоционалды кернеуді сезінеді, алайда олардың бұл жағдайға ұйқы сапасы мен ұзақтығы қаншалықты әсер ететінін әрдайым ескере бермейді. Ұйқы – адамның күш-қуатын қалпына келтіретін, психикалық саулықты қолдайтын және жүйке жүйесінің тепе-теңдігін сақтайтын маңызды фактор. Әркімнің жеткілікті демалуы күнделікті қиындықтарды оңай еңсеруге және сабырлы болуға көмектеседі. Ұйқы мен күйзеліс деңгейінің арасындағы байланысты дұрыс түсіну – жалпы көңіл-күй мен өмір сапасын арттыруға мүмкіндік береді.

Ұйқының жүйке жүйесіне маңызы

Толыққанды демалыс ағзаның қуатын қайта қалпына келтіруі мен барлық мүшелердің қызметін сақтауы үшін қажет. Түнгі ұйқы кезінде алынған ақпарат өңделеді, жасушалар мен тіндер жаңарады. Дұрыс ұйықтау стрестік гормондардың – кортизол мен адреналиннің – деңгейін төмендетеді. Ұйқының бұзылуы немесе жеткіліксіздігі керісінше, жүйкені ширықтырып, ашушаңдықты күшейтіп, күйзеліске төтеп беру қабілетін әлсіретеді.

Ұйқы жүйке жүйесіне кешенді әсер етеді. Түнгі демалыста ми эмоцияларды өңдеп, алған әсерлерді саралап, психологиялық процестерді қайта іске қосады. Осылайша, адам жаңа жағдайларға тез бейімделіп, күнделікті күйзелістен өзін қорғауға қабілетті болады.

Ұйқының жетіспеушілігі күйзелісті қалай арттырады

Ұдайы ұйқысыздық – жүйкенің шаршауына, көңіл-күйдің нашарлауына және жалпы хал-ахуалдың төмендеуіне себеп болады. Күніне жеті сағаттан аз ұйықтайтын адамдарда шаршау, ашушаңдық, эмоцияны тежей алмау жиі байқалады. Мұндай жағдай ұзаққа созылса, есте сақтау қабілеті төмендеп, зейін шашырап, ынта жоғалады.

Ұйқы тапшылығынан туындаған күйзелісті анықтауға көмектесетін белгілер бар:

• үнемі шаршаңқы жүру, әлсіздік сезіну;
• көңіл-күйдің өзгеруі, сынды қабылдаудың ауырлауы;
• ақпаратты есте сақтаудағы қиындықтар, шешім қабылдаудағы күмән;
• түсініксіз алаңдаушылық, ішкі жайсыздықтың күшеюі;
• жұмыста немесе оқуда өнімділіктің төмендеуі.

Егер осы белгілер жиі қайталанса, ұйқы режиміне назар аударып, әдеттерді қайта қарастыру қажет.

Ұйқы бұзылуының негізгі себептері және оларды жою жолдары

Кейде ұйқы мәселелері тек сыртқы факторлармен емес, адамның ішкі психологиялық жай-күйімен байланысты болады. Күйзелісті азайту үшін ұйқының бұзылу себептерін анықтап, оларды жою маңызды.

• күн тәртібінің дұрыс болмауы, кеш ұйықтау әдеті;
• кофеин немесе қуаттандырғыш сусындарды шамадан тыс пайдалану;
• ұйықтар алдында гаджеттерді жиі қолдану;
• ұйқы алдындағы тыныштандыратын рәсімдердің болмауы;
• түнде дұрыс тамақтанбау немесе көп тамақ жеу.

Осы себептерді жойып көру арқылы психологиялық және эмоционалды жай-күйіңіздің жақсарғанын байқауға болады.

Ұйқыны жақсартудың және күйзелісті азайтудың тиімді тәсілдері

Түнгі демалыстың сапасын жақсартуға арналған түрлі әдістер бар. Бұл тәсілдерге жүгіну арқылы мазасыздықты жеңілдетіп, жүйке жүйесінің жұмысын жақсартуға болады.

• жатын бөлмені жарықтан және сыртқы шудан қорғап, жайлы орта құру;
• күн сайын бір уақытта ұйықтап, бір уақытта оянуға тырысу;
• төсек орнын тек демалу орны ретінде пайдалану, жұмыс істемеу немесе сабақ оқымау;
• кешкі рәсімдерге кітап оқу, жеңіл медитация немесе серуен қосу;
• екінші жарты күні кофе, шай сияқты сергіткіш сусындарды ішуді шектеу.

Мұндай пайдалы әдеттерді қалыптастыру ұйқыны нығайтып, күйзеліске қарсы тұру қабілетін арттырады.

Ағзаның демалысқа зәру екенін қалай анықтауға болады

Өз жағдайыңызға мұқият қарау арқылы шаршау белгілерін уақытында байқап, созылмалы күйзелістің алдын алуға болады. Төмендегі белгілерді ескерсеңіз, күн тәртібін қайта қарап, демалысты көбейткен дұрыс:

1. Қызығушылық жоғалып, сүйікті істеріңізден ләззат алмау. Бұл – ұзақ уақыт шаршаудың, демалыстың жеткіліксіздігінің белгісі.
2. Ұсақ-түйекке ашуланып, төзімсіз болу. Ми ұйқы кезінде эмоцияларды өңдей алмаса, адам күйзеліске бейім келеді.
3. Зейін қоюдың қиындауы және ұқыпсыздық. Демалыстың жетіспеушілігі ойды жинақтауға кедергі жасайды.
4. Есте сақтау қабілетінің нашарлауы, ұмытшақтық. Ұйқы аз болса, ағза ақпаратты сақтау және еске түсіруде қиналады.

Осындай белгілер байқалса, толыққанды демалуға көңіл бөліп, ұйқыңызды түзеген жөн.

Тұрақты әрі сапалы ұйқы – көңіл күйдің тепе-теңдігі мен күйзелісті тиімді басқарудың басты кепілі. Түнгі демалысқа ұқыпты қараған адам күш-қуат алып, алдағы күнге сеніммен қарайды. Ұйқы режимін дұрыс ұйымдастыру – өмір сапасын арттыруға және күнделікті қиындықтарды оңай еңсеруге мүмкіндік береді. Салауатты ұйқы – ішкі тыныштық пен үйлесімнің негізі екенін естен шығармаған жөн.