Гранд-Каньон туралы 28 қызықты дерек

Әлемдегі ең әсерлі табиғи ғажайыптардың бірі – Гранд-Каньон. Бұл алқаптың ұлылығы мен көркемдігі адамды таңғалдырады, ал оның геологиялық құрылымы Жердің ежелгі тарихын айқын көрсетеді. Миллиондаған жылдар бойы жел мен су, уақыт пен табиғат күштері бірігіп, осындай алып шатқалды қалыптастырған. Гранд-Каньон – табиғаттың шыдамдылығы мен ұлылығын паш ететін айғақ. Төменде осы бір ерекше мекен туралы таңғаларлық әрі танымдық деректер топтастырылған.

1. Гранд-Каньон Америка Құрама Штаттарының Аризона штатында орналасқан және Колорадо өзенінің бойымен шамамен 440 шақырымға созылып жатыр. Оның ені кей жерлерде 29 шақырымға, ал тереңдігі бір жарым шақырымнан асады.
2. Каньон қабырғасындағы тау жыныстарының жасы шамамен 2 миллиард жылға жетеді, ал шатқалдың өзі 6 миллион жыл бұрын қалыптаса бастаған. Бұл қабаттар Жердің геологиялық тарихын зерттеу үшін таптырмас дерек көзі болып саналады.
3. Каньон түбіндегі Колорадо өзені әлі күнге дейін жерді қаша отырып, шатқалды тереңдете түсуде. Су ағысының күші ғасырлар бойы тасты мүжіген сайын оның пішіні өзгеріп келеді.
4. Гранд-Каньон ресми түрде «Жеті кереметтің» тізіміне кірмегенімен, табиғаттың жеті ғажайыбының бірі деп саналады. Оны жыл сайын миллиондаған турист тамашалайды.
5. Бұл өңірдің алғашқы тұрғындары – хопи, хавасупаи және навахо тайпалары. Олар бұл жерді қасиетті мекен санап, табиғатқа алғыс білдіретін салт-жоралғылар өткізген.
6. Еуропалықтар Гранд-Каньонды алғаш рет 1540 жылы Гарсиа Лопес де Карденас бастаған испан экспедициясы кезінде көрген. Бірақ шатқалдың тік қабырғалары мен су тапшылығы олардың әрі қарай баруына мүмкіндік бермеді.
7. Гранд-Каньон ұлттық паркі 1919 жылы құрылған. Бұл шешім табиғи экожүйелерді сақтап, пайдалы қазбаларды жоюға жол бермеу үшін қабылданған.
8. Парк аумағы шамамен 4927 шаршы километрді құрайды, бұл Род-Айленд штатының көлемінен де үлкен. Мұнда шөл, қылқан жапырақты орман және таулы үстірттер кездеседі.
9. Каньон түбіндегі ауа температурасы жазда 45 градусқа дейін көтеріледі, ал биік жоталарда салқындық сақталады. Мұндай айырмашылық биіктік деңгейінің үлкен болуына байланысты.
10. Гранд-Каньонда 1700-ден астам өсімдік түрі өседі. Олардың арасында кактус, арша, қарағай және сирек кездесетін шөл гүлдері бар.
11. Жануарлар әлемі де бай – мұнда койот, пума, бұғы және түрлі құстар мекендейді. Ерекше қорғалатын калифорниялық кондор осы аймақта қайта көбейе бастаған.
12. Каньон аумағында жүзден астам үңгір бар, олардың бірнешеуі ғана туристерге ашық. Солардың ішінде ең танымалы – кварц кристалдары бар Кристалды үңгір.
13. Күннің шығуы мен батуы кезінде Гранд-Каньонның көрінісі ерекше әсер қалдырады. Оңтүстік жиегіндегі бақылау алаңдарында жарық пен көлеңке ойыны ғажайып түстер палитрасын тудырады.
14. Солтүстік жиегі оңтүстіктен шамамен 300 метр биік орналасқан. Сол себепті бұл жақта ауа райы салқындау әрі турист саны аз.
15. Гранд-Каньонды жыл сайын 5 миллионнан астам адам аралайды. Көптеген саяхатшылар үшін бұл сапар өмірдегі ең есте қаларлық оқиғаға айналады.
16. Ең танымал жаяу бағыттардың бірі – Брайт-Энджел соқпағы. Ол жотадан Колорадо өзеніне дейін түседі және жолдың ұзақтығы шамамен 8 сағатқа созылады.
17. Каньон түбінде пошта бөлімшесі бар, ал хаттар мұнда мулдар арқылы жеткізіледі. Бұл дәстүр 1930-жылдардан бері сақталған.
18. Туристердің сүйікті нысандарының бірі – әйнектен жасалған Skywalk алаңы. Ол жартас жиегінен 21 метрге шығып тұрады және төмендегі мың метрлік тереңдікті айқын көруге мүмкіндік береді.
19. Гранд-Каньон ғалымдар үшін табиғи зертхана қызметін атқарады. Геологтар мен биологтар мұнда жер қабаттарының эволюциясын және климаттың өзгеруін зерттейді.
20. Кейбір аймақтар тек әуе арқылы немесе өзен бойымен ғана жетуге болады. Экстремалды саяхатшылар Колорадо өзенімен сал арқылы жүзіп, қол жетпес шатқал бұрыштарын көреді.
21. Үңгірлердің бірінен археологтар төрт мың жыл бұрын өмір сүрген адамдардың қалдықтары мен тұрмыстық бұйымдарын тапқан. Бұл олжалар ежелгі тайпалардың өмір салтын танытады.
22. Хавасупаи халқы әлі күнге дейін каньон аумағында өмір сүреді. Олардың Супай атты ауылына тек жаяу, атпен немесе тікұшақпен жетуге болады.
23. Парк аумағында көптеген көрініс алаңдары орналасқан. Солардың ішіндегі ең әйгілілері – Мэри Колтер Пойнт, Дезерт Вью және Хопи Пойнт.
24. Кей саяхатшылар Солтүстік пен Оңтүстік жиегін жаяу кесіп өтеді. Мұндай сапар екі-үш күнге созылып, жақсы дайындықты қажет етеді.
25. Тау қабырғаларының түсі тәуліктің уақытына қарай өзгереді. Таңертең олар алтын түске боялса, түсте қызылға, ал кешке күлгін және қою қызыл реңге енеді.
26. Екінші дүниежүзілік соғыс кезінде бұл аймақ үстімен АҚШ әуе күштері жаттығу ұшуларын өткізген. Кейбір ұшақтардың сынықтары әлі күнге дейін шатқалдың қиын жететін тұстарында жатыр.
27. Гранд-Каньон көптеген суретшілер мен жазушыларға шабыт берген. Томас Моранның картиналары мен Джон Мьюрдің еңбектері бұл жердің ұлттық қазына ретінде сақталуына үлес қосты.
28. 1979 жылы Гранд-Каньон ЮНЕСКО-ның Бүкіләлемдік мұралар тізіміне енгізілді. Бұл мәртебе оның планетадағы ең құнды табиғи нысандардың бірі екенін ресми түрде растады.

Гранд-Каньон – табиғаттың шексіз күшін сезінуге мүмкіндік беретін мекен. Бұл жердің кеңдігі адамға уақыттың және өмірдің мәнін түсінуге жол ашады. Мұнда жел мен су өз әуенін жалғастырып, ғасырлар үнін еске салады. Гранд-Каньон – сұлулық пен философия тоғысқан орын, мұнда үнсіздік те сөйлейді, ал табиғаттың дауысы мәңгі жаңғырып тұрады.