Корал рифтері туралы 33 қызықты дерек

Мұхит түбінде көзге көрінбес ғажайыптар көп, бірақ олардың ішінде маржан рифтері ерекше орын алады. Бұл табиғи «суасты бақтары» түрлі түстердің, формалардың және тіршілік иелерінің алуан үйлесімімен таңғалдырады. Рифтер теңіз экожүйесінің тепе-теңдігін сақтауға, мыңдаған жануарлар мен өсімдіктерге мекен болуға және жағалауды толқындардан қорғауға үлкен үлес қосады. Олар өте нәзік болғанымен, Жердегі ең көне тіршілік жүйелерінің бірі саналады. Төменде маржан рифтерінің таңғажайып әлемін танытатын 33 қызықты дерек берілген.

1. Маржан рифтері миллиондаған ұсақ полиптерден тұрады. Олар әктасты зат бөлу арқылы қатты қаңқа түзіп, үлкен құрылым жасайды. Әрбір колония тірі организмдерден тұратын алып «қалаларға» ұқсайды.
2. Әлемдегі ең әйгілі риф – Австралия жағалауындағы Ұлы тосқауыл рифі. Оның ұзындығы 2300 шақырымнан асады және аумағы бүкіл Италияның жерімен шамалас.
3. Кейбір рифтердің жасы ондаған миллион жылға жетеді. Ғалымдар олардың алғашқы түрлері шамамен 240 миллион жыл бұрын қалыптасқан деп есептейді.
4. Көпшілік маржанды өсімдік деп ойлайды, бірақ олар жануарлар тобына жатады. Полиптер судағы микроскопиялық жәндіктермен және балдырлармен қоректенеді.
5. Риф құрылымының негізін зооксантелла деп аталатын микроскопиялық балдырлар құрайды. Олар полиптерге қорек береді әрі маржандардың түрлі түске енуіне себеп болады.
6. Егер бұл балдырлар жойылса, маржандар ағарып, түсін жоғалтады. Мұндай құбылыс «ағару» деп аталады және көбіне судың қызуынан туындайды.
7. Маржан рифтері мұхит аумағының 1%-ынан аз жерді қамтығанымен, бүкіл теңіз тіршілігінің төрттен бір бөлігіне мекен болады. Бұл оларды Жердің ең бай экожүйелерінің біріне айналдырады.
8. Бір шаршы километр рифте 800-ге жуық балық түрі өмір сүре алады. Сонымен қатар мұнда шаяндар, ұлулар, сегізаяқтар мен теңіз жұлдыздары кездеседі.
9. Маржандар өте баяу өседі – жылына 1–3 сантиметр ғана. Сондықтан бүлінген аймақтың қалпына келуі ондаған жылдарға созылуы мүмкін.
10. Кейбір түрлер 6000 метр тереңдікте өмір сүре алады. Олар жарықсыз ортада үстіңгі қабаттан түсетін органикалық заттармен қоректенеді.
11. Маржанның түсі судың температурасына, жарық мөлшеріне және балдырлардың болуына байланысты өзгереді. Бұл факторлар өзгерсе, олардың реңі де өзгереді.
12. Рифтер толқынның энергиясын жұтып, жағалауды дауылдар мен эрозиядан қорғайды. Егер олар болмаса, көптеген тропикалық аралдар жойылып кетер еді.
13. Риф маңындағы су әрдайым мөлдір келеді, себебі маржандар аз қоректі, таза аймақтарды таңдайды. Мұндай ортада күн сәулесі тереңге өтіп, фотосинтезге мүмкіндік туады.
14. Көптеген демалыс аймақтары рифтермен тығыз байланысты. Әлемдік туризмнің үлкен бөлігі суасты сұлулығын тамашалауға негізделген.
15. Бүгінде жарты миллиардтан астам адам рифтерге тікелей тәуелді. Олардан азық, табыс және табиғи қорғаныс алады.
16. Маржандар ластануға өте сезімтал. Мұнай төгінділері, пластик қалдықтары мен лас сулар экожүйенің тепе-теңдігін бұзады.
17. Атмосферадағы көмірқышқыл газының көбеюі мұхиттың қышқылдығын арттырып, маржан қаңқасын әлсіретеді. Бұл климаттың өзгеруінің ең қауіпті салдарының бірі.
18. Ғалымдар жасанды рифтерді бетон құрылымдар мен су астына батырылған кемелердің негізінде жасайды. Бұл теңіз тіршілігін қалпына келтіруге көмектеседі.
19. Кейбір маржандар түнде жарық шашады. Бұл олардың шамадан тыс күн сәулесінен қорғануына мүмкіндік беретін табиғи қасиет.
20. Полиптер ең белсенді түрде түнгі уақытта өседі. Олар щупальцаларын ашып, ағынмен келген планктонды ұстап қоректенеді.
21. Маржандардың әр түрі өзіндік пішінге ие – бұтақ тәрізді, домалақ немесе табақша пішінді болуы мүмкін. Бұл құрылымдар көптеген теңіз тіршілігіне қолайлы орта жасайды.
22. Кейбір колониялар соншалықты ірі, оларды ғарыштан да көруге болады. Спутниктік суреттер рифтердің жағалаулар бойында ерекше өрнектер түзетінін дәлелдейді.
23. Көптеген балық түрлері риф арасында паналайды. Мысалы, әйгілі «Немо» мультфильміндегі клоун-балық актинияларда тіршілік етіп, жыртқыштардан қорғанады.
24. Қазіргі медицинада қолданылатын кей дәрілер маржан мен теңіз организмдерінен алынған заттарға негізделген. Олар қатерлі ісік пен инфекцияға қарсы емдеуде қолданылады.
25. Маржан рифтері мұхиттың экологиялық жағдайын анықтайтын табиғи көрсеткіш болып саналады. Температура не тұздылық сәл өзгерсе де, рифтердің күйі бірден өзгереді.
26. Дауыл маусымында рифтер жиі зақымданады, бірақ тыныш кезеңде тез қалпына келеді. Олардың регенерация қабілеті ерекше жоғары.
27. Кейбір колониялар миллиондаған жыл бойы генетикалық ақпаратты сақтай алады. Осылайша олар эволюцияның тірі «жылнамасына» айналады.
28. Ежелгі замандарда маржан күш пен қорғаныштың белгісі саналған. Аңыздарда ол теңіз құбыжығының қаны тасқа айналғанда пайда болған деп суреттеледі.
29. Қазіргі мәдениетте маржан түсі үйлесім мен өмір қуатының нышаны ретінде қабылданады. Ол сән мен дизайнда жиі қолданылады.
30. Әлемде маржандарды қорғау күні жыл сайын 1 маусымда атап өтіледі. Бұл дата мұхит экологиясына назар аударуға арналған.
31. Кейбір елдер құрамында маржанға зиянды химиялық заттары бар күннен қорғайтын кремдерді қолдануға тыйым салды. Мұндай шаралар рифтердің қалпына келуіне көмектесіп отыр.
32. Зерттеушілер 3D-баспа технологиясын пайдаланып, жасанды маржан қаңқаларын жасап жүр. Бұл инновация жаңа рифтердің өсуін жылдамдатуға мүмкіндік береді.
33. Маржан рифтері – табиғаттың ең нәзік әрі маңызды жүйелерінің бірі. Оларды сақтау бүкіл адамзаттың ортақ міндеті, өйткені мұхиттың болашағы біздің жауапкершілігімізге байланысты.

Маржан рифтері – табиғаттың тірі өнер туындысы. Олар теңіз тіршілігінің тепе-теңдігін сақтап қана қоймай, адамзатқа өмірдің үйлесімін түсінуге мүмкіндік береді. Мұхит сұлулығын қорғау – Жердің болашағына қамқорлық жасау. Маржандарды сақтау арқылы біз планетамыздың көркін, ал болашақ ұрпаққа шабыт пен үміт сыйлайтын ғажайып әлемді қорғап қаламыз.