Вегетативті тамырлы дистония деген не және онымен қалай өмір сүру керек

Қазіргі таңда адамдардың көбі түрлі түсініксіз дене белгілеріне шағымданып, нақты диагноз қойылмай қиналып жатады. Осындай жағдайлардың бірі – вегетативті-тамырлық дистония (қысқаша – ВТД). Бұл диагноз медицинада даулы саналса да, оның белгілері күнделікті өмірде кең таралған және адам жай-күйіне айтарлықтай әсер етеді. Жүрек қағысының жиілеуі, бас айналу, ұйқының бұзылуы немесе мазасыздық сезімі – мұның бәрі вегетативті жүйенің жұмысы бұзылғанын көрсетуі мүмкін. Осы мақалада біз ВТД ұғымына тереңірек үңіліп, оның себебі мен белгілерін, сондай-ақ бұл жағдаймен қалай күресуге болатынын қарастырамыз.

Вегетативті-тамырлық дистония дегеніміз не

Вегетативті жүйке жүйесі – адамның ішкі мүшелерінің жұмысын реттейтін маңызды жүйе. Ол жүрек соғысын, тыныс алуды, тамырлардың тонусын, ас қорыту мен тер бөлу процесін бақылайды. Егер осы жүйе теңгерімнен шықса, онда организмде түрлі функциялық ауытқулар байқалады.

Адамдардың ВТД-мен байланысты жиі кездесетін шағымдары:

• бас айналу мен ауа жетпеу сезімі;
• қан қысымының секіріп тұруы және жүректің шалыс соғуы;
• себепсіз тершеңдік немесе қалтырау;
• жүрек тұсында ауыру сезімі, бірақ ЭКГ қалыпты болуы мүмкін;
• мазасыздық, ұйқысыздық, дүрбелең шабуылдары.

Бұл белгілер кейде уақытша болса, кейде созылмалы сипат алуы мүмкін. ВТД өмірге қауіп төндірмесе де, адам өзін әлсіз сезініп, өмір сүру сапасы төмендеуі ықтимал.

Себептері мен қауіп факторлары

ВТД-ның пайда болуына ішкі және сыртқы факторлардың жиынтығы әсер етуі мүмкін. Кейде ол балалық шақтан байқалса да, көбіне жасөспірімдік кезеңде немесе ересек жаста анық көрінеді.

1. Созылмалы күйзеліс пен шаршау. Ұзаққа созылған психологиялық жүктеме жүйке жүйесінің қорғаныс ресурстарын әлсіретеді. Үнемі қобалжу мен мазасыз ойлар қан айналымы мен тыныс алудың қалыпты ырғағын бұзады. Мұндай жағдайда организм сыртқы әсерлерге сезімтал болып қалады.
2. Гормоналды өзгерістер. Жасөспірімдік кезең, жүктілік немесе менопауза сияқты гормондық өзгерістер тамырлардың кеңеюі мен жиырылуын реттеуге әсер етеді. Әйелдер бұл кезеңдерде жиі ВТД белгілерін бастан кешіреді. Эндокриндік жүйенің теңгерімсіздігі вегетативті жүйенің жұмысын қиындатады.
3. Қозғалыссыз өмір салты мен дұрыс режимнің болмауы. Күн тәртібінің бұзылуы, жеткіліксіз ұйқы және физикалық белсенділіктің аздығы ағзаның төзімділігін төмендетеді. Ұзақ уақыт экран алдында отыру мен жүйесіз тамақтану да жағдайды нашарлатуы мүмкін. Мұндай өмір салты жүйке жүйесін шамадан тыс жүктейді.
4. Тұқымқуалаушылық бейімділік. Отбасында жүйке жүйесі аурулары немесе жүрек-қан тамырлары проблемалары болған адамдарда ВТД даму қаупі жоғары болады. Генетикалық факторлармен қатар, үйдегі тәрбиелік үлгілер де маңызды рөл атқарады. Бұл – адамның күйзеліске қалай жауап беретініне әсер ететін маңызды аспект.

Бұл факторларды ескере отырып, өмір салтын өзгерту арқылы ВТД белгілерін азайтуға болады.

ВТД кезінде жай-күйді қалай жеңілдетуге болады

Вегетативті-тамырлық дистонияны емдеу үшін көп жағдайда дәрі-дәрмек қажет емес. Дұрыс әдеттерді қалыптастыру мен өмір сүру салтын оңтайландыру жағдайды әлдеқайда жақсарта алады.

• күнделікті ұйқы мен ояну уақытын тұрақтандырыңыз, түнгі тынығу уақыты жеткілікті болсын;
• күніне кем дегенде 30 минут таза ауада жүріңіз, табиғатпен байланыс күйзелісті азайтады;
• дене белсенділігіне көңіл бөліңіз – жеңіл спорт, йога, жүзу жүйке жүйесін тыныштандырады;
• кофе, энергетик, темекі мен алкогольден аулақ болыңыз, олар ВТД белгілерін күшейтеді;
• өзіңізге ауыр жүктеме артпаңыз, қажет болса «жоқ» деуді үйреніңіз;
• рационыңызға магнийге, калийге және В тобы дәрумендеріне бай тағамдарды қосыңыз.

Уақыт өте келе осындай қарапайым әрекеттер жағдайдың тұрақтануына айтарлықтай көмектеседі.

Психологиялық қолдау мен сананы реттеу

Көп жағдайда ВТД белгілері адамның өз ағзасына деген үрейлі көзқарасынан күшейе түседі. Ішкі сенімді арттырып, санадағы бұрмаланған көзқарастардан арылу арқылы жағдайды жақсартуға болады.

1. Белгілердің қауіпсіз екенін түсініңіз. ВТД өмірге тікелей қауіп төндірмейді. Қорқыныш шабуылдарды күшейтетінін ұмытпаңыз. Симптомдардың табиғатын түсіну сабыр сақтауға көмектеседі.
2. Тыныс алу жаттығуларын қолданыңыз. Біркелкі әрі терең тыныстау жүрек соғысын қалыпқа келтіріп, қан қысымын тұрақтандырады. Мұндай тәсілді жұмыс орнында да, үйде де қолдануға болады. Жаттығу сана мен дене арасындағы байланысты күшейтеді.
3. Жақын адамдармен немесе маманмен сөйлесіңіз. Сыр бөлісу күйзелісті жеңілдетіп, ішкі қысымды төмендетеді. Психологпен жұмыс істеу немесе қолдау тобына қатысу пайдалы болады. Әңгімелесу арқылы адам өз жағдайын тереңірек түсіне бастайды.
4. Ойлау стилін қайта қарастырыңыз. «Мен дұрыс емеспін» деген ойдың орнына «Бұл – өткінші күй, мен оны басқара аламын» деп ойлаңыз. Мұндай ішкі диалог сенімді арттырып, күйзеліске қарсы тұруға көмектеседі. Позитивті ойлау психикалық жағдайды тұрақтандырады.

Эмоционалды тұрақтылықты қалыптастыру ВТД-мен күресте аса маңызды.

Вегетативті-тамырлық дистониямен өмір сүру – жазылмайтын дерт емес, басқаруға болатын жағдай. Адам өз денесін түсіне бастағанда, оған қамқорлықпен қарауға мүмкіндік алады. Қарапайым әрекеттер мен жүйелі әдеттер тыныштықты қайта табуға көмектеседі. Әр қадамның маңызы бар, себебі бұл өзіңізге деген қамқорлықтың көрінісі. Өмірдің сапасы – біздің оған қалай қарайтынымызға байланысты.