Тесла неге өз заманының алдында болды

Ғылым мен техника тарихында із қалдырған тұлғалар аз емес, бірақ олардың барлығы өз әлеуетін толық жүзеге асыра алған жоқ. XIX–XX ғасырлардағы ең жұмбақ әрі данышпан өнертапқыштардың бірі Никола Тесла болды. Оның жаңалықтары мен идеялары заманы үшін соншалықты батыл еді, көпшілік оларды түсінбей немесе бағаламай жатты. Көптеген еңбектері бүгінгі қолданылып жүрген технологиялардың негізіне айналды. Тесланың өз дәуірінен қалайша алда болғанын түсіну – қазіргі жетістіктердің бастауларын тереңірек ұғыну деген сөз.

Жаңашыл идеялар

Ғалым сол кезең үшін тым батыл саналатын көптеген тұжырымдар ұсынды. Олардың кейбірі бірнеше онжылдықтан кейін ғана іске асты.

1. Айнымалы токты қолдану нағыз төңкеріс болды. Бұл жүйе энергияны алыс қашықтыққа аз шығынмен жеткізуге мүмкіндік беріп, қалаларды жаппай электрлендіруге жол ашты.
2. Сымсыз энергия беру тұжырымдамасы мобильді құрылғылар пайда болмай тұрып ұсынылған еді. Қаржының шектеулігіне қарамастан, Тесла тәжірибелік мұнара салып, энергияны сымсыз жеткізудің мүмкін екенін дәлелдеді.
3. Қашықтан басқарылатын механизмдер алғаш рет 1898 жылы көрсетілді. Өнертапқыш судағы қайық моделін қашықтан басқарып, дрондар мен робототехниканың келешегін паш етті.

Бұл ойлар оның қиялы өз дәуірінің мүмкіндіктерінен әлдеқайда алда болғанын көрсетеді.

Іс жүзіндегі қолданыс

Кейбір жобалар тек қағаз бетінде қалмай, ғалымның көзі тірісінде-ақ қолданылды.

• индукциялық қозғалтқыш өнеркәсіптің негізіне айналып, бүгінге дейін түрлі механизмдерде пайдаланылады;
• Тесла ұсынған трансформаторлар электр желілерінде кернеуді басқаруға жол ашты;
• айнымалы ток генераторлары электр станцияларының тұрақты жұмысын қамтамасыз етті;
• газразрядты шамдарға негізделген жарық жүйелері энергияны тиімді пайдалану мүмкіндігін көрсетті;
• радиобайланыс идеяларының өміршеңдігі тәжірибелер арқылы дәлелденді.

Көптеген өнертабыстар келесі ұрпақ инженерлері үшін іргетас болды.

Қоғамның көзқарасы

Еңбектерінің маңыздылығы айқын болса да, Тесла жиі түсінбеушілікке тап болды. Оның жаңашыл жобалары ірі қаржыны қажет етті, бірақ инвесторлар пайдасын бірден көрмегендіктен қолдау білдірмейтін.

1. Кәсіпкерлермен қақтығыстар идеялардың жүзеге асуына кедергі болды. Айнымалы және тұрақты ток жөніндегі Эдисонмен тартысы ғылым тарихындағы ең әйгілі дау ретінде қалды.
2. Қаржының жетіспеушілігі мүмкіндіктерін шектеді. Көптеген жобалар қаражат болмағандықтан жалғасын таппады.
3. Қоғамның скептицизмі танылуына кедергі болды. Кейбіреулер оны арманшыл деп санады, ал идеяларын қиялға теңеді.

Осындай қиындықтар барлық ойларын жүзеге асыруға мүмкіндік бермесе де, еңбектерінің құндылығын азайтпады.

Болашаққа ықпалы

Тесла дүниеден өткеніне ондаған жыл өтсе де, оның жаңалықтары әлі де шабыт береді. Қазіргі технологиялар көптеген идеяларының өміршеңдігін дәлелдеп отыр.

• сымсыз энергия тұжырымдамасы заманауи зарядтау құрылғыларында және энергетикалық жүйелер тәжірибелерінде қолданылуда;
• қашықтан басқарылатын жүйелер әскери техника мен тұрмыстық құралдардың негізіне айналды;
• жаңартылатын энергия көздері жөніндегі ойлары бүгінгі зерттеулермен үндеседі;
• әмбебап шешімдерге ұмтылысы қазіргі инженерлер мен кәсіпкерлерді шабыттандырады.

Осылайша, Тесланың ықпалы XXI ғасырда да сезілуде.

Никола Тесланың тұлғасы данышпандық пен батылдықтың символы болып қала береді. Оның ойлары болашаққа жол ашып, ғылымның тұтас бағыттарына негіз болды. Замандастарының түсінбеушілігіне қарамастан, ол адамзат дамуын алға жылжытқан мұра қалдырды. Оның еңбектерін саралай отырып, нағыз жаңашылдық әрдайым өз дәуірінен озық ойлайтындардың қолынан шығатынын көреміз.