Айша Бибі неге қазақ тарихының аңыз тұлғасына айналды
Мазмұны
Әр халықтың жадында ұлт рухын сақтап тұрған аңыздар мен әпсаналар бар. Онда сүйіспеншілік, ерлік пен тағдырдың айқасы бейнеленеді. Қазақ халқының тарихында әйелдің сұлулығын, адалдығын және рух биіктігін дәріптеген мұндай аңыздардың ішінде Айша Бибі туралы оқиға ерекше орын алады. Оның есімі ежелгі сәулет өнерінің жауһарымен қатар аталып, ғасырлар өтсе де халық жадынан өшпей келеді. Неліктен дәл осы қыздың тағдыры ұлттық мәдениеттің ажырамас бөлігіне айналды? Бұл сұраққа жауап іздеу үшін аңыздың мәніне және оның рухани маңызына үңілу қажет.
Аңыздың бастауы мен тарихи негізі
Аңыз бойынша, Айша Бибі – даналығымен танылған билеуші Сухайлидің қызы болған. Ол Тараз өңірінің ержүрек билеушісі Қараханға ғашық болып, екеуінің сезімі шынайы махаббатқа ұласқан. Алайда әкесі олардың некесіне қарсы шығып, қызға сүйгенімен қосылуға рұқсат бермеген. Сол кезде Айша өз тағдырын өзі шешіп, Қараханға аттануға тәуекел етеді.
Жол ұзақ әрі қауіпті болған. Сапардың бір тұсында қызды жылан шағып, ол сол жерде жан тапсырады. Қарахан жеткенде бәрі кеш болған еді. Ол сүйіктісінің бейітіне ескерткіш орнатып, оның есімі мен махаббаты ұмытылмасын деп серт береді.
Сәулет өнерінің жауһары
Тараз маңында орналасқан Айша Бибі кесенесі – ортағасырлық сәулет өнерінің ең нәзік үлгілерінің бірі. Ғимараттың қабырғалары өрнекпен көмкеріліп, әр кірпіші ерекше нақышпен безендірілген. Әрбір сызық пен оюдан махаббаттың мәңгілік нышанын көруге болады.
Кесененің көркемдігі мен үйлесімі Айшаның рухани сұлулығын бейнелейді. Ол тек тарихи ескерткіш қана емес, сонымен қатар рухани символға айналған киелі орын. Мұнда адамдар бата алуға, ниет айтуға және ішкі тыныштық табуға келеді.
Айша Бибі бейнесі халық жадында
Айша Бибі туралы аңыз ғасырлар бойы жыр, поэма және ән түрінде халық арасында тарады. Оның бейнесі нәзіктік пен беріктіктің, адалдық пен рухани биіктіктің нышанына айналды.
Айша Бибі бейнесі төмендегілермен ұштасады:
- адал сезім мен пәк ойлармен;
- тағдыр сынағына мойымаумен;
- уақытқа бағынбайтын шынайы махаббатпен;
- рух күшін дәріптейтін сеніммен.
Осы қасиеттер оның есімін мәңгілікке қалдырып, қазақтың мәдени естелігінің бөлшегіне айналдырды.
Аңыздан алынатын тағылымдар
Айша Бибі туралы оқиға тек махаббат жайлы емес, адамның рухани тереңдігін түсінуге шақыратын өмір сабағы. Онда көшпелі мәдениеттің басты құндылықтары – ерлік, адалдық және жан тазалығы көрініс табады. Бұл аңыздан бірнеше маңызды ой түюге болады.
- Махаббат кез келген кедергіні жеңе алады. Айша сүйіктісіне жету үшін бар қауіпке қарамай жолға шықты. Оның батылдығы сезімнің шынайы күшін дәлелдейді. Бұл оқиға арқылы адам жүрегінің тазалығы мен адалдығы мәңгілік екенін көреміз.
- Адалдық – рухтың мықтылығының белгісі. Айшаның шешімі – әлсіздіктің емес, керісінше ерліктің көрінісі. Ол өз жүрегін тыңдап, тағдыр жолын өзі таңдады. Қазақ дүниетанымында бұл – нағыз рухани батырлықтың үлгісі.
- Естелік – ұлттың жаны. Ғасырлар өтсе де, адамдар Айша Бибі кесенесіне барып, тағзым етеді. Бұл – халықтың өткенін ұмытпай, оны қадірлеудің белгісі. Естелік бар жерде рухани сабақтастық та үзілмейді.
Айша Бибі – қазақ мәдениетінің мәңгі символы
Бүгінде оның есімімен көшелер, мектептер мен мәдени орталықтар аталады. Кесене ұлттық мұра тізіміне енгізіліп, бүкіләлемдік мәдени ескерткіштер қатарынан орын алды. Айша Бибі бейнесі қазақ халқының рухани болмысын бейнелеп, ұлт мәдениетінің нәзік әрі терең тұстарын паш етеді.
Айша Бибі туралы аңыз – тек өткеннің естелігі емес, адамдық пен сүйіспеншіліктің мәңгілік үлгісі. Онда поэзия да, мұң да, даналық та бар. Бұл оқиға арқылы халық өз ұрпағына адалдықтың, сабырдың және рух тазалығының маңызын ұғындырады. Айшаның есімі мен бейнесі тасқа қашалған кесенеде ғана емес, адамдардың жүрегінде де мәңгі сақталды.
