Папоротниктер туралы 20 қызықты дерек

Өсімдіктер әлемінде таңғаларлық тіршілік иелері көп, соның ішінде қырыққұлақтар ерекше орын алады. Олар Жер бетінде ең көне өсімдіктердің бірі саналады және динозаврлар дәуірінен бері тіршілігін үзбей жалғастырып келеді. Қырыққұлақтар гүл ашпайды, тұқым шашпайды, бірақ соған қарамастан табиғатта маңызды рөл атқарады. Олар әртүрлі климаттық жағдайларға бейімделіп, орманнан бастап шөлге дейінгі ортада өмір сүре алады. Ғалымдар мен табиғат жанашырларын қызықтыратын бұл өсімдіктер туралы айтылатын мәліметтер жыл өткен сайын артып келеді. Төменде қырыққұлақтар жайлы 20 қызықты дерекпен таныса аласыз.

1. Қырыққұлақтар шамамен 350 миллион жыл бұрын пайда болған. Бұл оларды Жер бетіндегі ең көне тірі организмдердің қатарына жатқызады.
2. Бұл өсімдіктер гүл де, тұқым да шығармайды. Олар спора арқылы көбейеді, ол споралар жапырақтарының астыңғы бетінде орналасады.
3. «Қырыққұлақ» сөзі түркі тілдерінен шыққан және көбіне құнарлылық пен көбеюмен байланыстырылады, дегенмен оның өзі тұқым бермейді.
4. Тропикалық ормандарда ағаш тәрізді ірі қырыққұлақтар өседі. Олардың биіктігі 20 метрге дейін жетіп, пальма ағашына ұқсап тұрады.
5. Қырыққұлақ жапырағы «вайя» деп аталады. Ол алғашында шиыршықталып шығып, біртіндеп жазылып өседі.
6. Ғалымдар шамамен 10 мыңнан астам түрін тіркеген. Олар Антарктидадан басқа барлық құрлықта таралған.
7. Кейбір түрлері топырақтағы қоректік заттарды сіңіруге көмектесетін саңырауқұлақтармен симбиозда өмір сүреді.
8. Қырыққұлақтар көбіне көлеңкелі, ылғалды жерде жақсы өседі. Бұл олардың ежелгі тропикалық орманнан шыққанын көрсетеді.
9. Кейбір сәндік түрлері үй жағдайында да өсіріледі. Олар ауаны тазартып, бөлмеге ерекше көрік береді.
10. Жапон мәдениетінде қырыққұлақ – ұзақ өмір мен отбасылық бақыттың символы. Бұл өсімдіктің бейнесі жиі матада немесе өнер туындыларында кездеседі.
11. Азия елдерінде кейбір түрлерін тағамға қолданады. Жас өркендері салат пен қуырылған тағам түрінде ұсынылады.
12. Кейбір түрлерінің жапырақтары улы болуы мүмкін. Әсіресе тропикалық аймақтарда өсетін кейбір қырыққұлақтар адам мен жануарға қауіпті заттар бөледі.
13. Қырыққұлақтар топырақтың құрылуына ықпал етеді. Олардың шіріген жапырақтары мен тамырлары топырақты құнарландырады.
14. Халық нанымында қырыққұлақ сиқырлы өсімдік ретінде бейнеленеді. Аңыз бойынша, ол гүл ашқанда бақ пен бақыт әкеледі, алайда ол шын мәнінде гүлдемейді.
15. Эпифитті қырыққұлақтар ағаштардың діңінде немесе бұтағында өседі. Олар топырақты қажет етпейді және ағашқа зиян келтірмейді.
16. Кейбір түрлері құрғақшылыққа төтеп бере алады. Олар ылғал жетіспеген кезде тыныштық күйіне түсіп, қайта су тигенде тіршілігін жалғастырады.
17. Қырыққұлақтар экологиялық мониторингте кеңінен қолданылады. Олардың жағдайына қарап ауаның ластану деңгейін анықтауға болады.
18. Англияда Виктория дәуірінде «қырыққұлақ сәні» деген бағыт болған. Адамдар өсімдіктерді жинап, кептіріп, гербарий жасап сақтаған.
19. Кейбір түрлерінің жапырақтары өте үлкен болады. Мысалы, патша қырыққұлағының жапырағы 5 метрге дейін жетеді.
20. Қырыққұлақтар көмірқышқыл газын белсенді сіңіріп, табиғи көміртек айналымына қатысады. Бұл әсіресе тропикалық ормандарда өте маңызды.

Қырыққұлақтар жай өсімдік сияқты көрінгенімен, олар өте күрделі биологиялық жүйеге ие. Олардың ұзақ тарихы, түрлі ортаға бейімделуі және табиғаттағы рөлі оларды ерекше етеді. Бұл өсімдіктер туралы көбірек білу арқылы адамзат жер бетіндегі өмірдің даму жолдарын тереңірек түсіне алады. Сонымен қатар, олардың табиғаттағы орны биологиялық әртүрлілікті сақтауда да маңызды рөл атқарады.