Өсімдіктер ландшафттың қалыптасуына қалай әсер етеді

Өсімдіктер – Жер ғаламшарының маңызды компоненті. Олар қоршаған ортаға әсемдік беріп, оттегін бөлумен қатар, жер бедерінің қалыптасуына да белсенді түрде атсалысады. Ағаштар мен бұталардың, шөптесін өсімдіктердің тамырлары топыраққа терең бойлап, оның құрылымы мен қасиеттерін өзгертеді. Соның әсерінен өзен арналарының пішіні, жер бедері және табиғи аймақтардың жалпы сипаты қалыптасады. Өсімдік жамылғысының маңызын түсіну үшін олардың ландшафт құрудағы рөлін кеңірек қарастырған жөн.

Топырақты бекіту және эрозиядан қорғау

Өсімдіктердің жер бедеріне тигізетін маңызды әсерінің бірі – топырақты бекітіп, эрозияның алдын алуы. Тамыр жүйесі топырақ бөлшектерін мықтап ұстап, судың шаюынан және желдің әсерінен қорғайды.

• ағаштар мен бұталар өзен-көлдердің жағалауларын нығайтып, олардың шайылуына жол бермейді;
• беткейлердегі шөптесін өсімдіктер топырақтың үстіңгі қабатын бекітіп, көшкін мен сырғымалардың алдын алады;
• шөлді аймақтарда өсімдіктер құмның желмен жылжуын баяулатып, бархан мен шағылдарды тұрақтандырады;
• терең тамырлы ірі өсімдіктер құнарлы қабаттың шайылуын тежеп, жаңбыр суының жер бедеріне теріс әсерін азайтады;
• өсімдік жамылғысы топырақтың құнарлылығын арттырып, биоалуандылықты сақтайды.

Осылайша, өсімдіктер жер бедерін тұрақтандыратын табиғи фактор қызметін атқарады.

Су ағынын реттеу және ылғалдылықты сақтау

Өсімдіктер белгілі бір аумақтағы су ресурстарын сақтауда және оның қозғалысын реттеуде маңызды рөл ойнайды.

1. Ормандар топырақта ылғалды ұстап, оны біртіндеп өзендер мен жер асты суларына береді. Бұл су тасқыны қаупін төмендетіп, судың таралуын реттейді.
2. Батпақты және ылғалды аймақтардағы өсімдік жамылғысы мол суды жинап, жақын маңдағы су қоймаларын қоректендіреді.
3. Шөптермен жабылған беткейлер мен жазықтар жер бетіндегі судың ағысын баяулатып, эрозия мен топырақтың шайылуын азайтады.
4. Ағаштар жапырақтары арқылы ауаға ылғал бөліп, жергілікті микроклиматты қалыптастырып, жаңа су көздерінің пайда болуына әсер етеді.
5. Құрғақ аймақтардағы өсімдіктер аз мөлшердегі жауын-шашынды сақтап, басқа тіршілік иелерінің тіршілігіне қолайлы жағдай туғызады.

Бұл қасиеттер өсімдіктердің су ресурстарын басқарудағы маңызды орнын көрсетеді.

Жер бедерінің жаңа түрлерінің қалыптасуы

Өсімдіктер бар жер бедерін тұрақтандырып қана қоймай, жаңа бедер түрлерінің пайда болуына да ықпал етеді.

• жартастар мен тау жыныстарындағы ағаш тамырлары жарықтарды кеңейтіп, біртіндеп бұзып, жаңа бедер элементтерін құрайды;
• шөптесін өсімдіктер мен бұталар органикалық заттарды жинап, топырақ қабаттарының түзілуіне жағдай жасап, ландшафтты өзгертеді;
• су қоймалары маңындағы өсімдіктердің көмегімен жаңа аралдар мен жағалау сызықтары пайда болады;
• жазық жерлердегі ағаштар мен бұталар түбінде топырақ жиналып, шағын төбелердің қалыптасуына әкеледі;
• қалың ормандар мен бұталы аймақтар жергілікті климат пен табиғи жағдайларды өзгертіп, ерекше ландшафттар қалыптастырады.

Осылайша, өсімдіктердің әсерінен табиғи орта үнемі түрленіп, жаңа бейнеге ие болып отырады.

Өсімдіктердің жер бедерін қалыптастырудағы рөлі ерекше. Олар топырақты бекітіп, су ресурстарын реттеп, микроклиматты қалыптастырып, жаңа бедерлердің түзілуіне септігін тигізеді. Осы процестерді жете түсіну өсімдік жамылғысын сақтаудың және қалпына келтірудің маңыздылығын айқындайды. Өсімдік әлеміне қамқорлықпен қарау арқылы біз табиғи ландшафттардың тұрақтылығын арттырып, экожүйенің байлығын сақтай аламыз.