Кактустар туралы 19 қызықты дерек

Өсімдіктер әлемі түрлердің байлығы мен тіршілік ету тәсілдерінің алуан түрлілігімен таңғалдырады. Солардың ішінде ерекше орын алатын – шөл даланың шынайы жауынгерлері саналатын кактустар. Қиын жағдайларға бейімделген бұл өсімдіктер өзге тіршіліктерге үлгі боларлық шыдамдылығымен таңырқатады. Кейбіреулер үшін олар үй ішін көркейтіп тұратын сәндік элемент, ал басқалар үшін – экзотика мен табиғаттың күші. Ғажайып қасиеттері ғалымдарды да, әуесқой бағбандарды да қызықтырады. Бұл өсімдіктерді тереңірек зерттеген сайын жаңа әрі тосын деректер ашылады.

1. Кактустар суккуленттер тұқымдасына жатады. Олар тіндерінде суды жинап сақтай алады. Осы ерекшелігінің арқасында басқа өсімдіктер қурап қалатын жерлерде өмір сүре береді.
2. Көптеген түрлердің отаны Америка құрлығы болып саналады. Олар Канададан Патагонияға дейінгі аймақтарда өседі. Еуропа мен Азияда кактустар тек сәндік өсімдік ретінде таралған.
3. Бұл өсімдіктерде кәдімгі жапырақ болмайды. Олардың қызметін тікендер атқарады. Тікендер жануарлардан қорғайды әрі ылғалдың булануын азайтады.
4. Кейбір түрлері тек түнде гүл ашады. Себебі олардың тозаңдануын жарқанаттар мен түнгі жәндіктер жүзеге асырады. Мұндай бейімделу ұрпақ жалғастыру мүмкіндігін арттырады.
5. Кактустардың гүлдері түрлі-түсті әрі ерекше пішінді болады. Ақ, сары, қызыл және күлгін түстер кең таралған. Кейбір түрлердің гүлдері жиырма сантиметрге дейін жетеді.
6. Ең ірі кактус – Аризона мен Мексикада өсетін сагуаро. Оның биіктігі он екі метрден асады. Өмір жасы екі ғасырдан да ұзақ болуы мүмкін.
7. Блиоссфельдия атты кішкентай кактус бар. Оның диаметрі бір сантиметрден сәл ғана асады. Шағын өлшеміне қарамастан тасты жерлерге өте жақсы бейімделген.
8. Кейбір түрлердің тікендерін тұрмыста қолдануға болады. Жергілікті халық оларды ине немесе тіс шұқитын құрал ретінде пайдаланады. Осылайша өсімдік табиғатта ғана емес, адамдар өмірінде де пайдасын тигізеді.
9. Кактустардың фотосинтез процесі өзгеше. Көпшілік өсімдіктерден айырмашылығы – олар устьицаларын күндіз емес, түнде ашады. Бұл әдіс ыстық кезде ылғалдың жоғалуын азайтады.
10. Мексикада кейбір түрлер тағам ретінде пайдаланылады. Мысалы, опунцияның жапырақ тәрізді бөліктері қуырылады, қайнатылады немесе салатқа қосылады. Олардың дәмі мен қоректік қасиеттері жоғары бағаланады.
11. Бұл өсімдіктер медицина мен косметологияда кең қолданылады. Шырыны ылғалдандыратын кремдер мен бет маскаларына қосылады. Экстракттары қабынуға қарсы әсер береді және жараның тез жазылуына көмектеседі.
12. Америкадағы байырғы халықтарда кейбір түрлер қасиетті саналған. Мысалы, пейот діни рәсімдерде қолданылған. Ол рухтармен байланыстың символы ретінде қарастырылды.
13. Көптеген түрлер үй жағдайында ондаған жылдар бойы өмір сүре алады. Дұрыс күтім жасалса, олар иесін әдемі гүлдерімен қуантады. Ыңғайлылығы мен қарапайым күтімі үшін олар танымал бөлме өсімдігі болып табылады.
14. Кейбір түрлерде суды көп мөлшерде жинау қабілеті бар. Сабақ ішіндегі шырынды ұлпа ұзақ уақытқа жететін қор жасайды. Бұл бейімделу олардың тіршілігін сақтап қалудың басты кілтіне айналған.
15. Кактустар температураның үлкен ауытқуына төзе алады. Күндіз аптап ыстыққа, түнде суыққа шыдамды. Мұндай қасиет шөлде өмір сүруге мүмкіндік береді.
16. Олардың тамырлары көбіне топырақтың беткі қабатына жақын орналасады. Бұл аз ғана жауыннан да ылғалды тез сіңіруге көмектеседі. Осылайша өсімдік су қорын жылдам толықтырады.
17. Халық арасында кактустардың техникадан шығатын зиянды толқындарды сіңіреді деген сенім бар. Ғылыми дәлелдер жоқ, бірақ адамдар әлі күнге дейін оған сенеді. Бұл сенім өсімдікке қосымша тылсым сипат береді.
18. Кейбір түрлері гүлдеген кезде жағымды хош иіс бөледі. Жәндіктер мен құстарды тарту арқылы тозаңдануды қамтамасыз етеді. Адам үшін мұндай өсімдік әдемілігімен қатар иісімен де әсер қалдырады.
19. Кактустар өсімдіктердің ұзақ өмір сүретіндері қатарында. Көптеген үлгілері жүз жылдан артық тіршілік етеді. Олардың шыдамдылығы мен бейімделу қабілеті ғалымдарды да, саяхатшыларды да таңдандырады.

Кактустар табиғаттың данышпандық шешімдерінің бірегей мысалы болып саналады. Олар тіршілік үшін күресте төзімділік пен бейімделудің қаншалықты маңызды екенін көрсетеді. Түрлі пішіні, тікендері мен ғажайып гүлдері оларды күш пен сұлулықтың белгісіне айналдырды. Бұл өсімдіктер жайлы көбірек білу арқылы адам тек ғылыми деректермен ғана емес, шабытпен де қауышады.