Хаббл телескопы туралы 26 қызықты дерек
Адамзат ежелден-ақ жұлдыздарға көз тігіп, ғарыштың құпияларына қызыға қараған. Технологияның дамуы бізге тек Жерден ғана емес, ғарыш кеңістігінен де Әлемді бақылауға мүмкіндік берді. Осындай жетістіктердің ішіндегі ең танымалдарының бірі – Хаббл ғарыш телескопы. Ол ХХ ғасырдың соңында орбитаға шығарылып, астрономияда жаңа дәуірдің басталуына себеп болды. Бұл телескоптың көмегімен мыңдаған ғылыми жаңалық ашылып, ғаламның таңғажайып көріністері адамзатқа қолжетімді болды. Назарларыңызға Хаббл туралы 26 ерекше әрі маңызды деректі ұсынамыз.
- Хаббл телескопы 1990 жылдың 24 сәуірінде орбитаға шығарылды. Жоба NASA мен Еуропа ғарыш агенттігінің бірлескен еңбегінің нәтижесі болды.
- Телескоп атақты америкалық астроном Эдвин Хабблдың құрметіне аталды. Ол Әлемнің кеңейіп жатқанын дәлелдеп, Үлкен Жарылыс теориясының негізін қалады.
- Аспаптың жалпы салмағы 11 тоннадан асады. Оның ұзындығы шамамен 13 метр, ал негізгі айнасының диаметрі – 2,4 метр.
- Хаббл Жерді әр 96 минут сайын бір рет айналып шығады. Бұл тәулігіне шамамен 15 айналым деген сөз.
- Телескоп секундына 7,5 шақырымнан асатын жылдамдықпен қозғалады. Осындай жоғары жылдамдыққа қарамастан, ол өте тұрақты жұмыс істейді.
- Ол Жерден шамамен 540 километр биіктікте орналасқан. Бұл биіктік атмосфераның әсерінен тысқары болып, айқын әрі сапалы суреттер алуға мүмкіндік береді.
- Телескоптың басты мақсаты – алыс галактикаларды зерттеу. Оның жоғары сезімталдығы бізге миллиардтаған жыл бұрынғы ғалам көріністерін көруге жол ашты.
- 1990 жылы алынған алғашқы суреттер күткен нәтижені бермеді. Бұған басты айнаның бетінде кеткен аз ғана қателік себеп болды.
- 1993 жылы алғашқы жөндеу миссиясы жүзеге асырылды. Астронавтар арнайы оптикалық түзеткіштер орнатып, телескоптың мүмкіндіктерін айтарлықтай жақсартты.
- Хаббл – орбитада жөнделген алғашқы телескоп. Бұл оның қызмет ету мерзімін ұзартып, ғылыми тиімділігін арттырды.
- Барлығы бес рет арнайы қызмет көрсету миссиялары жүзеге асырылды. Соңғысы 2009 жылы орындалды.
- Осы телескоптың көмегімен Әлемнің жедел кеңейіп жатқандығы дәлелденді. Бұл жаңалық қара энергияны зерттеудің бастамасына айналды.
- Ол Әлемнің нақты жасын есептеуге үлкен үлес қосты. Қазіргі мәліметтерге сәйкес, Әлемнің жасы шамамен 13,8 миллиард жыл деп есептеледі.
- Хаббл басқа галактикаларға дейінгі қашықтықты нақты есептеуге көмектесті. Бұл үшін цефеид жұлдыздары мен аса жаңа жұлдыздар бақыланды.
- Телескоп Күн жүйесіндегі планеталарды да түсірді. Юпитердегі полярлық шұғыла мен Марстағы құмды дауылдар – соның мысалы.
- Сонымен қатар ол экзопланеталардың атмосферасын зерттеді. Бұл бізге Күн жүйесінен тыс орналасқан планеталар жайлы алғашқы мәліметтер алуға мүмкіндік берді.
- Оның көмегімен миллиондаған галактикадан тұратын дерекқор құрылды. Олардың көбісі адамзатқа алғаш рет белгілі болды.
- Хабблдың ең әйгілі суреттерінің бірі – «Жаратылыс тіректері». Бұл Бүркіт тұмандығындағы жұлдыз түзілу аймағының суреті әлемдік астрономияның символына айналды.
- Телескоп галактикалардың соқтығысуын және жұлдыздардың түзілуін бақылады. Бұл деректер Әлем эволюциясын түсінуге көмектесті.
- Оның суреттері білім беру мен танымдық жобаларда жиі қолданылады. Олар миллиондаған адамның ғылымға қызығушылығын арттырды.
- Телескоп суреттері суретшілерге, кинорежиссёрлер мен жазушыларға шабыт болды. Олар кино, әдебиет және көркем өнерде жиі кездеседі.
- Жылдар өтсе де, Хаббл әлі де жұмыс істеп тұр. Жаңа телескоптар пайда болғанына қарамастан, оның рөлі өзекті болып қала беруде.
- Ғалымдар оны қос жұлдыздар мен айнымалы жұлдыздардың сипаттамаларын нақтылау үшін пайдаланып келеді. Бұл жұлдыздар эволюциясын тереңірек түсінуге жол ашады.
- 2021 жылы оған «Джеймс Уэбб» телескопы қосылды. Бұл екі телескоп бірігіп, әртүрлі диапазонда ерекше бақылау мүмкіндігін береді.
- Хаббл космосты адамдарға жақын әрі түсінікті етті. Оның ашқан жаңалықтары жаңа теориялар мен болжамдарға жол ашты.
- Көптеген астрономдардың пікірінше, бұл – тарихтағы ең сәтті ғылыми жобалардың бірі. Оның ғылымға қосқан үлесі Коперниктің төңкерісімен теңдес.
Хаббл телескопы – жай ғана аспап емес, бүкіл бір ғылым дәуірінің нышаны. Ол адамзатқа бұрын-соңды болмаған ғарыш көріністерін көрсетті және астрономияның шекарасын кеңейтті. Ғылыми ізденіске қосқан үлесі әлі де жалғасып келеді. Мұндай жобалар болашақ зерттеушілерді шабыттандырып, Әлем туралы түсінігімізді тереңдетуге көмектеседі.
