Адам табиғи материалдарды құрылыс үшін қалай қолдануды үйренді
Мазмұны
Адам баласының дамуы қоршаған ортамен тығыз байланыста қалыптасты. Бастапқыда тіршілік иелері табиғатқа тәуелді өмір сүріп, өздерін сыртқы әсерлерден қорғау үшін қарапайым баспаналар тұрғызды. Бұл қажеттілік уақыт өте келе күрделі құрылыс әдістеріне ұласты. Табиғи материалдарды тиімді пайдалану арқылы адам тұрақты, жылы әрі қауіпсіз мекен салуды үйренді. Осылайша құрылыс өнері мен адамзат өркениеті қатар дамып, заман талабына сай жаңарды.
Алғашқы баспаналар мен қолданылған материалдар
Алғашқы қауым адамдары тірі қалу үшін ең қолжетімді заттарды пайдаланған. Табиғи материалдардың ерекшеліктерін сезіне отырып, олар қарапайым құрылымдар сала бастады. Олардың таңдауы көбінесе төмендегі материалдарға түскен:
- бұтақтар мен оларды біріктіретін тал шыбықтар немесе ағаш тамырлары;
- үйдің үстін жабатын ірі жапырақтар;
- саз бен балшықты қабырғаларды сылауға қолдану;
- тастар арқылы құрылымды мықтап бекіту;
- жануарлардың терісін ағаш тіректерге керіп жабу.
Мұндай шешімдер жылдам әрі қарапайым баспана тұрғызуға мүмкіндік беріп, ауа райының қолайсыздығынан сақтады. Табиғи жағдайға бейімделу мен қолда барды ұтымды пайдалану адамның тапқырлығын көрсетті.
Құрылыс шеберлігінің дамуы және шеберлердің пайда болуы
Қоғам дамып, тұрмысы тұрақтала бастағанда адам бос уақытын құрылыс әдістерін жетілдіруге арнады. Қарапайым баспаналар орнына күрделі, әрі ұзаққа шыдайтын ғимараттар салына бастады. Құрылыстың негізгі материалдары да өзгеріп, нақты таңдау мен өңдеу дағдылары қалыптасты.
- Тас. Табиғи тастың беріктігі мен ауа райына төзімділігі оны құрылысқа таптырмас материал етті. Тастан жасалған құрылымдар ұзақ уақытқа шыдап, беріктіктің символына айналды. Бұған Стоунхендж сынды көне мегалит ескерткіштер мысал бола алады.
- Ағаш. Орманды аймақтарда ағаш негізгі құрылыс материалына айналды. Оны өңдеу жеңіл, жылу ұстау қабілеті жоғары болды. Ағаштан тек үйлер ғана емес, көпірлер, қамал қабырғалары мен діни ғимараттар да салынды. Көне Русь пен Жапониядағы ағаш сәулет өнері бұл бағыттың даму деңгейін айқын көрсетеді.
- Саз. Құрғақшылық басым өңірлерде саз балшықтан кірпіш жасап, күннің астында кептіріп пайдаланған. Мұндай кірпіштерден уақытша да, ұзақ мерзімді ғимараттар да тұрғызылды. Бұған Месопотамиядағы көне қалалар нақты дәлел.
- Қамыс пен сабан. Бұл материалдар шатыр жабуға және қабырғаларды оқшаулауға қолданылды. Олар күннің аптабында салқындық, түнгі салқын кезде жылу сақтап тұрды. Мұндай тәсілдер әлемнің түрлі ауылдық аймақтарында әлі де сақталған.
Географиялық жағдай мен табиғи ресурстардың әсері
Құрылыста қандай материал пайдаланылатыны көбінесе аймақтың климаты мен ресурстарға тәуелді болды. Табиғи ортаның ерекшеліктерін ұғынған адамзат соған сай амалдар ойлап тапты. Әр өңір өзіне тән шешімдер ұсынды:
- тундра мен солтүстікте мұз бен жануар сүйектері қолданылды;
- далалық және шөлейт аймақтарда – саз, қамыс пен балшық;
- орманды және тропикалық аумақтарда – бамбук, пальма жапырағы мен лианалар;
- таулы аймақтарда – тас пен тақтатас пайдаланылды.
Табиғи жағдайларға бейімделе отырып, әр халық өзінше құрылыс әдістерін дамытты. Бұл адамзаттың инженерлік қабілетінің тамыры тереңде жатқанын көрсетеді.
Қазіргі заманғы экологиялық құрылысқа оралу
Уақыт өте келе адамдар құрылыс материалдарының экологияға әсерін де ескере бастады. Қазіргі таңда табиғи, қайта өңделетін ресурстарға сұраныс артты. Жаңа технологиялар мен көне тәсілдердің үйлесімі құрылыс саласына жаңа бағыт беруде.
Бүгінгі таңда қолданылып жүрген экологиялық материалдардың мысалдары:
- желімделген ағаш бөренелер мен тақталар;
- зығыр мен целлюлозадан жасалған оқшаулағыштар;
- саман – саз, сабан және құмның қоспасы;
- табиғи сылақтар мен минералды бояулар.
Мұндай шешімдер қоршаған ортаға зиян келтірмей, үйді жайлы әрі денсаулыққа қауіпсіз етеді.
Табиғи құрылыс материалдарының артықшылықтары
Табиғи материалдарды қолданудың бірқатар маңызды артықшылықтары бар. Олар тек тұрмыстық ыңғайлылықты ғана емес, сонымен қатар экологиялық тұрақтылықты да қамтамасыз етеді:
- аллергия тудырмайды және адам ағзасына зиянсыз;
- ауа ылғалдылығын және температураны тұрақты ұстап тұрады;
- жылуды жақсы сақтап, энергия шығынын азайтады;
- жойылған кезде қоршаған ортаға зиян келтірмейді;
- кейде жасанды материалдарға қарағанда арзанырақ болады.
Табиғатпен үйлесім тапқан осындай шешімдер қазіргі құрылыс мәдениетінде ерекше мәнге ие бола бастады.
Адам баласы мыңдаған жылдар бойы қоршаған ортаны зерттеп, оның мүмкіндіктерін игеруді үйренді. Табиғи ресурстарды – ағашты, тасты, сазды – пайдалану арқылы ол тек баспана емес, тұтас мәдени және инженерлік дәстүрлерді қалыптастырды. Қазіргі таңда көне әдістер мен заманауи технологияларды біріктіре отырып, адамзат табиғатпен үндестікте өмір сүруге ұмтылуда.
