Холестерин деңгейін қадағалау неге маңызды

Қазіргі өмір салты адамның денсаулығына мұқият қарауды талап етеді. Аз қимыл, дұрыс тамақтанбау және үнемі күйзеліске ұшырау – бүгінгі күннің жиі кездесетін мәселелері. Солардың бірі – ағзадағы май алмасудың бұзылуы, әсіресе холестерин деңгейінің жоғарылауы. Холестерин – тіршілік үшін қажетті зат, бірақ оның шамадан тыс жиналуы денсаулыққа айтарлықтай зиян келтіруі мүмкін. Сондықтан бұл тақырыпқа бейжай қарамау – жүрек-қантамыр ауруларының алдын алудың маңызды қадамы.

Холестерин деген не және оның ағзадағы рөлі

Холестерин – әр жасушаның құрамында болатын май тәрізді зат. Ол гормондардың, D дәруменінің синтезіне және жасуша қабықшаларының түзілуіне қажет. Алайда холестериннің түрлері әртүрлі болады және олардың арасында маңызды айырмашылықтар бар.

• төмен тығыздықтағы липопротеиндер (ТТЛП) – «жаман» холестерин, қан тамырларына жиналып, бляшкалар түзеді;
• жоғары тығыздықтағы липопротеиндер (ЖТЛП) – «жақсы» холестерин, ол ТТЛП қалдықтарын тамырлардан тазартады;
• бұл екі фракцияның арақатынасы жалпы липидтік баланстың көрсеткіші болып табылады;
• холестерин ағзаға тағам арқылы түседі және бауырда да синтезделеді;
• ТТЛП артық мөлшері көбіне тұқым қуаламай, өмір салтына байланысты қалыптасады.

Холестериннің осы ерекшеліктерін білу – тек дәрігерлерге емес, әр адамға маңызды.

Холестерин деңгейінің жоғары болуы несімен қауіпті

Егер «жаман» холестериннің мөлшері ұзақ уақыт бойы жоғары болса, бұл бірқатар аурулардың дамуына әкелуі мүмкін. Көп жағдайда бұл өзгерістер баяу және еш белгісіз өтеді. Сондықтан оның алдын алу – маңызды әрі тиімді жолдардың бірі.

1. Атеросклероздың дамуы. ТТЛП артериялардың ішкі қабырғасына жиналып, майлы бляшкалар түзеді. Бұл бляшкалар уақыт өте келе тамырды тарылтып, қан айналымын бұзады. Соның нәтижесінде жүрек пен басқа мүшелер оттегі мен қоректік заттарға мұқтаж бола бастайды.
2. Жүрек талмасының қаупі. Егер жүрекке баратын тамырлардың бірі толық бітеліп қалса, қан айналымы тоқтайды. Бұл жағдай өмірге қауіп төндіретін жедел инфарктқа әкеледі. Мұндай қатерлердің басты себебінің бірі – холестерин деңгейінің реттелмеуі.
3. Инсульт қаупі. Қанмен қамтамасыз ету бұзылғанда ми тіндері оттегі жетіспеушілігінен зақымдалады. Нәтижесінде адамның сөйлеу, қозғалу және көру қабілеттері нашарлайды. Мұндай жағдайлар бүгінде жас адамдар арасында да жиілеп келеді.
4. Қан қысымының тұрақсыздығы. Тамырлардағы майлы шөгінділер олардың серпімділігін төмендетеді. Бұл қан айналымының бұзылуына және артериялық қысымның тұрақсыз болуына алып келеді. Ұзақ мерзімді гипертония жүрекке және бүйрекке қосымша салмақ түсіреді.

Холестерин деңгейін қашан және қалай тексеру керек

Қандағы липид мөлшерін уақтылы бақылау – аурудың алдын алудың сенімді әдісі. Әсіресе қауіп тобына кіретін адамдар үшін бұл аса маңызды: артық салмағы бар, темекі шегетін, аз қозғалатын немесе диабетпен ауыратындар.

• талдауды аш қарынға, жылына кемінде бір рет тапсыру ұсынылады;
• тексеруді 25 жастан бастап тұрақты жүргізген жөн;
• қажет болған жағдайда кеңейтілген липидтік профиль алынады;
• нәтижелер басқа қауіп факторларымен қатар талданады;
• тек жалпы холестерин емес, ЖТЛП мен ТТЛП арақатынасы да маңызды.

Мұндай бақылау дәрігерге дұрыс тамақтану, дене белсенділігі және қажет жағдайда емдеу тәсілдерін тағайындауға мүмкіндік береді.

Холестерин деңгейін төмендетудің қарапайым жолдары

Күнделікті дағдыларды аздап өзгертудің өзі липидтік тепе-теңдікті жақсартуға көмектеседі. Тамақтану мен өмір салтына қатысты өзгерістер, тіпті шағын болса да, елеулі нәтиже береді. Төмендегі ұсыныстар холестерин деңгейін тұрақтандыруға септігін тигізеді.

• трансмайлар мен қаныққан майларды тұтынуды азайтыңыз;
• құрамында жасұнық және омега-3 май қышқылдары бар өнімдерді жиі жеңіз;
• күніне кемінде 30 минут белсенді қимыл жасаңыз;
• темекі мен алкогольден аулақ болуға тырысыңыз;
• дене салмағыңызды қалыпты деңгейде ұстаңыз.

Аурудың алдын алған оңай әрі үнемді. Жақсы әдеттерді біртіндеп енгізу арқылы ағзаңызды сақтай аласыз.

1. Теңгерімді тамақтану. Көкөністер, дәнді-дақылдар, пайдалы майлар мен ақуыздарға бай тағамдар ТТЛП мөлшерін төмендетеді. Мұндай рацион дәмді әрі алуан түрлі болады. Мысалы, сары майдың орнына зәйтүн майын қолдану бірнеше айда-ақ оң әсер береді.
2. Физикалық белсенділік. Қарапайым жаттығулар – жүріс, жүзу немесе велосипед – ЖТЛП мөлшерін арттырады. Бұлшықеттер энергия ретінде майды пайдаланып, зат алмасуды жақсартады. Сонымен қатар, қимыл көңіл күйге де жағымды әсер етеді.
3. Зиянды әдеттерден арылу. Темекі мен алкоголь бауырдың жұмысын бұзып, тамырларға зиян тигізеді. Бұл холестериннің дұрыс бөлінуіне кедергі келтіреді. Зиянды әсерлерді азайтудың өзі оң нәтижеге жетелейді.
4. Салмақты бақылау. Артық салмақ холестерин деңгейімен тығыз байланысты. Бастапқы салмақтың 5–10 % төмендеуі липидтік профильге оң әсер етіп, жүрекке түсетін жүктемені азайтады. Үнемі бақылап отыру және шектен тыс диеталардан бас тарту – тиімді тәсіл.
5. Дәрігерлік бақылау. Егер сізде созылмалы аурулар немесе тұқым қуалайтын бейімділік болса, тексерістен жиі өту қажет. Кейде холестеринді төмендететін дәрі-дәрмек қабылдау ұсынылады. Бұл жағдайда өз бетімен ем қабылдау қауіпті.

Ағзадағы липидтік балансты сақтау үшін жүйелі әрі саналы көзқарас қажет. Көп жағдайда тамыр жүйесіне зақым келгенше еш белгі байқалмайды. Сол себепті қарапайым профилактикалық шаралар болашақта күрделі мәселелердің алдын алуға көмектеседі. Холестерин – адам ағзасына қажет зат, бірақ оның деңгейі үнемі бақылауда болуы тиіс.