Ұлы Жібек жолы туралы 30 қызықты дерек

Адамзат тарихы халықтар мен мәдениеттерді байланыстыратын жолдарсыз елестету мүмкін емес. Сол жолдардың ішінде Ұлы Жібек жолы ерекше орын алады. Ол тек сауда қатынасының күретамыры ғана емес, сонымен бірге Шығыс пен Батысты біріктірген өркениет көпірі болды. Бұл бағыт арқылы тек тауар ғана емес, білім, сенім, технология және сән үлгілері де тарады. Ұлы Жібек жолы бойында саудагерлердің, ғалымдардың, елшілердің және жиһанкездердің тағдырлары тоғысты. Төменде адамзат өркениетінің ұлы жолы жайлы отыз маңызды дерек берілген.

1. Ұлы Жібек жолы екі мың жылдан астам уақыт бойы өмір сүріп, Қытайды Еуропамен Орта Азия арқылы байланыстырды. Ол ежелгі Чанъань қаласынан басталып, Жерорта теңізі жағалауында аяқталған.
2. «Жібек жолы» атауын XIX ғасырда неміс географы Фердинанд фон Рихтгофен енгізген. Бұған дейін ол тек шығыс сауда бағыттары деп аталған.
3. Бұл жолдың басты сауда заты – жібек болғанымен, саудагерлер дәмдеуіштер, асыл тастар, фарфор, қағаз және дәрі-дәрмек те тасыған.
4. Ұлы Жібек жолы бір ғана бағыт емес, бірнеше тармақ пен өткелден тұратын күрделі желі болған. Осылайша керуендер қауіпті аймақтарды айналып өте алған.
5. Саудамен бірге идеялар, діни сенімдер мен мәдени дәстүрлер тарады. Буддизм Үндістаннан Қытайға дәл осы жол арқылы жетті.
6. Бұл сауда жолы арқылы Орта Азияның Самарқан, Бұхара және Мерв сияқты қалалары дамып, өркендеді. Қала өмірі сауда мен қолөнердің есебінен жанданды.
7. Керуендер жүздеген жануардан тұрды, ал басты жүк көлігі түйе болды. Ол шөлде сусыз бірнеше күн жүріп, ыстыққа төтеп бере алатын.
8. Қытайдан Еуропаға дейінгі сапар ауа райына және саяси жағдайға қарай жарты жылдан бір жылға дейін созылатын.
9. Жолдың көп бөлігі шөл, тау және дала арқылы өтті, бұл саяхатшылар үшін аса қауіпті болды.
10. Осы бағытпен Еуропаға қағаз, порох және компас сияқты қытайлық өнертабыстар тарады. Бұл жаңалықтар Батыс өркениетінің дамуына зор ықпал етті.
11. Ал Қытайға Батыстан жылқылар, жүн бұйымдары, шыны ыдыстар және күміс жеткізілді.
12. Керуендер жиі қарақшылар шабуылына ұшырағандықтан, оларды қорғау өте қымбатқа түсті.
13. Қытай халқы жібек өндіру құпиясын ұзақ уақыт бойы сақтап, оны жария еткендерді өлім жазасына кескен.
14. Жолмен тек саудагерлер ғана емес, елшілер, миссионерлер, монахтар мен ғалымдар да жүрген. Олар халықтар арасындағы мәдени алмасуға үлкен үлес қосты.
15. Бұл сауда байланыстары жазу мен аударма ісінің дамуына ықпал етті, себебі түрлі тілдерді білу қажеттілікке айналды.
16. Ұлы Жібек жолы арқылы Еуропаға шай, өрік және күріш сияқты өсімдіктер жетті.
17. Көптеген саяхатшылар өз әсерлерін жазып қалдырды. Солардың ішінде ең әйгілісі – итальяндық көпес Марко Поло.
18. Бұл жол арқылы тек мәдениет емес, жұқпалы аурулар да тарады. Тарихшылар оба індеті дәл осы сауда керуендері арқылы Еуропаға жеткен деп есептейді.
19. Жол бойындағы жергілікті халықтар сауда мен қызмет көрсету арқылы табыс тауып, тұрмыс деңгейін көтерді.
20. Саудагерлер мен саяхатшыларға арналған керуен-сарайлар салынды. Олар демалыс пен малды азықтандыруға арналған ерекше орындар болды.
21. Мемлекеттер жолдың әр бөлігін бақылауға алып, сауда бажы мен салықтан пайда тапты.
22. XV ғасырда теңіз жолдарының ашылуы құрлық бағыттарының маңызын азайтты, бірақ олардың мәдени мұрасы сақталып қалды.
23. Бұл бағыт арқылы Қытайға грек шарабы, әшекей бұйымдар және әйнек ыдыстар жеткізілді. Мұндай бұйымдар қытайлықтарды ерекше таңғалдырған.
24. Археологтар жол бойынан көне тиындар, маталар және қыш ыдыстар тауып, сол дәуірдің сауда көлемін дәлелдеп отыр.
25. Гоби шөлі мен қатал климат кейде тұтас керуендерді құм астында қалдырған. Осындай оқиғалар аңызға айналды.
26. Жол бойындағы будда ғибадатханалары саяхатшылар үшін рухани орталық әрі қауіпсіз баспана болды.
27. Ұлы Жібек жолы халықтар арасындағы өзара түсіністік пен бейбіт өмірдің символына айналды.
28. Орта ғасырларда бұл бағыт арқылы астрономия, медицина және математика сияқты білім салалары дамыды.
29. Бүгінгі таңда ежелгі жол өткен мемлекеттер туризм мен мәдени жобаларды дамыту арқылы тарихи мұраны қайта жаңғыртып жатыр.
30. XXI ғасырда Ұлы Жібек жолы идеясы жаңа экономикалық жобалар түрінде жанданып, Азия, Еуропа және Таяу Шығыс елдерін біріктіруде.

Ұлы Жібек жолы тек сауда жолы емес, өркениеттерді байланыстыратын рухани көпір болды. Ол адамзатқа білім мен тәжірибе алмасудың құндылығын көрсетті. Бұл бағыт түрлі халықтардың өзара сыйластығы мен ынтымақтастығының үлгісіне айналды. Ежелгі жолдың тарихы бүгін де өзектілігін жоғалтпай, өткен мен болашақты жалғап тұр.