Жолбарыс акулалары туралы 29 қызықты дерек

Мұхит әлемі – таңғажайып тіршілік иелеріне толы мекен. Солардың ішінде жолбарыс акулалары ерекше орын алады. Бұл жыртқыштар тек ірі дене бітімімен ғана емес, сонымен қатар мінез-құлқы мен тіршілік ету тәсілдерімен де назар аударады. Ғалымдар оларды зерттесе, сүңгуірлер тамсанады, ал көпшілік оларға сақтықпен қарайды. Алайда бұл жыртқыштар теңіз экожүйесінде маңызды рөл атқарады. Төменде жолбарыс акулалары туралы көпшілік біле бермейтін, бірақ өте қызықты 29 дерек келтірілген.

1. «Жолбарыс акуласы» атауы олардың денесіндегі қара сызықтармен байланысты. Бұл жолақтар жас акулаларда айқын көрінеді де, уақыт өте келе біртіндеп көмескіленеді.
2. Жолбарыс акулалары кархарин тұқымдастары ішіндегі ең ірі түрлердің бірі. Ересек дараларының ұзындығы 5 метрден асып, салмағы 600 келіден көп болуы мүмкін.
3. Бұл жыртқыштар негізінен жылы суларда тіршілік етеді. Оларды жиі Гавайи, Австралия және Кариб теңізі маңынан көруге болады.
4. Олардың тістері ерекше құрылымды және сыртқа қарай иіліп тұрады. Мұндай тістер олардың етті жыртып қана қоймай, тасбақа қабығын да сындырып жеуіне мүмкіндік береді.
5. Жолбарыс акулалары азық жағынан өте бейімделгіш. Олар балық, құс, тюлень, басқа акулалар, теңіз тасбақалары мен тіпті адамдар тастаған қоқыстарды да жей береді.
6. Акула қарны күтпеген заттарды да қорыта алады. Зерттеушілер олардың ішінен банкалар, резеңке, көлік нөмірлері мен басқа да қалдықтарды тапқан.
7. Бұл акулалар сирек жағдайда адамға шабуыл жасайды. Көп жағдайда олар адамды басқа жыртқышқа шатастырып, қателесіп тістеп алады.
8. Жолбарыс акулалары түнгі уақытта белсенді болады. Күндіз тыныш жүзіп жүріп, түнге қарай аң аулауға шығады.
9. Көптеген акула түрлерінен айырмашылығы – олардың көру қабілеті өте жақсы дамыған. Бұл оларға қараңғыда да еркін аң аулауға мүмкіндік береді.
10. Олар теңіз экожүйесінде тепе-теңдікті сақтауда үлкен рөл атқарады. Өзге балықтар санын реттеу арқылы биологиялық әртүрлілікті қолдайды.
11. Бұл түрдің ұрпағы аналық денесінің ішінде дамиды, бірақ плацента болмайды. Ұрықтар толық жетілген күйде дүниеге келеді.
12. Бір буаз акула бірден 80-ге дейін ұрпақ әкелуі мүмкін. Бұл оларды аса өнімді жыртқыштар қатарына қосады.
13. Буаздық мерзімі 14–16 айға дейін созылады. Бұл ұзақ кезең анаға едәуір күш түсіреді.
14. Жаңа туған шабақтар өмірге бейімделген және аналық көмегінсіз тіршілік етеді. Олар дереу жеке өмір сүруін бастайды.
15. Жолбарыс акулаларының иіс сезуі өте жақсы дамыған. Олар судың ішінде қан иісін 1 шақырымнан артық қашықтықтан сезе алады.
16. Бұл акулалар ұйықтап жатса да тоқтаусыз жүзе береді. Себебі қозғалыс арқылы ғана желбезекпен тыныс алады.
17. Терісі өте берік және ұсақ тікенектермен қапталған. Бұл құрылым денесін жарақаттан қорғайды әрі суды жарып жүзуге көмектеседі.
18. Олар өз олжасының биоэлектрлік сигналын сезе алады. Тіпті құмға көмілген тіршілік иесін де тауып алады.
19. Жолбарыс акулалары көбіне таяз суда жүреді, бірақ кейде 300 метр тереңдікке дейін сүңги алады.
20. Денесінің аэроқисынды пішіні олардың су ішінде жылдам әрі үнсіз қозғалуына ықпал етеді.
21. Қарқыны сағатына 32 шақырымға дейін жетуі мүмкін. Бұл ірі жыртқыш үшін өте жоғары көрсеткіш.
22. Олар белгілі бір аумақта тұрақтамайды. Балық миграциясына және су ағысына байланысты орын ауыстырып жүреді.
23. Зерттеушілер GPS құрылғылары арқылы жеке дараларды бақылап отырады. Бұл олардың қозғалыс бағыты мен өмір салтын түсінуге көмектеседі.
24. Гавайи тұрғындары жолбарыс акулаларын қасиетті санайды. Олардың аңыздарында бұл жыртқыштар рухани қорған ретінде бейнеленеді.
25. Голливуд фильмдеріндегідей шабуыл жасау олар үшін тән емес. Көп жағдайда адамға шабуыл кездейсоқ болады.
26. Кей елдерде олардың еті мен бауыры емдік және тағам ретінде пайдаланылады. Алайда шамадан тыс аулау олардың санын азайтуда.
27. Қорғау мақсатында халықаралық ұйымдар бұл түрге қатысты шектеу енгізуде. Экожүйеге қауіпті деңгейге жетпеуі үшін бақылау қажет.
28. Орташа өмір сүру ұзақтығы – 30 жылға жуық. Бұл көрсеткіш қоршаған орта мен қауіп факторларына байланысты өзгеріп отырады.
29. Қазіргі таңда бұл акулаларға деген ғылыми қызығушылық арта түсуде. Жаңа технологиялар олардың биологиясы мен мінез-құлқын терең зерттеуге жол ашты.

Жолбарыс акулалары – табиғаттың күрделі әрі ғажайып туындысы. Олар жыртқыш ретінде қауіпті болуы мүмкін, бірақ сонымен қатар теңіз әлемінің тепе-теңдігін сақтайтын маңызды бөлік болып табылады. Мұхитты құрметтеу – оны түсінуден басталады. Ал түсінік – білім мен танымнан туындайды.