Камчатка жанартаулары туралы 30 қызықты дерек

Жер бетіндегі ең ерекше табиғи аймақтардың бірі – Ресейдің шығысында орналасқан Камчатка түбегі. Бұл өңір жабайы табиғатымен, көркем ландшафттарымен және әсерлі табиғи контрасттарымен танымал. Камчатка әсіресе көптеген жанартауларымен әйгілі. Олардың қуатты бейнесі мен тылсым көрінісі тек ғалымдарды ғана емес, саяхатшыларды да баурап алады. Кейбірі әлі де белсенді, ал басқалары өшіп, өз артында кратерлер мен лавалық жазықтар қалдырған. Камчатканың отты таулары туралы төменде келтірілген 30 қызықты дерек арқылы кеңірек танысып көрейік.

1. Камчатка аймағында 300-ден астам жанартау бар, оның шамамен 30-ы қазіргі кезде белсенді. Мұндай тығыз шоғырлану Еуразияда басқа еш жерде кездеспейді.
2. Бұл жанартаулар Тынық мұхитының «Отты шеңберіне» кіреді. Аталған белдеу сейсмикалық және вулкандық белсенділігімен ерекшеленеді.
3. Ең әйгілі және белсенді жанартаулардың бірі – Ключевская сопка. Оның биіктігі 4800 метрден асады және бұл Еуразиядағы ең биік белсенді жанартау саналады.
4. Ключевская сопка жыл сайын дерлік атқылайды. Ол жиі лава мен күл шығарып, жаңа кратерлер мен жарықтар тудырып отырады.
5. Кроноцкая сопка керемет симметриялы пішінімен танымал. Оның тамаша пирамида тәрізді бейнесі фотографтардың сүйікті нысанына айналған.
6. Кейбір жанартаулардың ұшар басында мұздықтар орналасқан. Қызған лава мен мұздың түйісуі жарылыс туғызып, алып күл бұлттарын қалыптастырады.
7. Камчатка жанартауларын Ресей мен шетел ғалымдары ұзақ жылдан бері зерттеп келеді. Бұл өңір Жер шарының процестерін нақты уақыт режимінде бақылауға мүмкіндік береді.
8. Камчатка жанартаулары ЮНЕСКО-ның Бүкіләлемдік мұралар тізіміне енгізілген. Бұл – олардың жаһандық маңызын айғақтайтын белгі.
9. Толбачик жанартауы жарықшақтық атқылауымен белгілі. Мұндайда лава тікелей төбеден емес, бүйірінен ағып, ондаған шақырымға созылатын жазықтар түзеді.
10. 1975–1976 жылдардағы ірі Толбачик атқылауы өткен ғасырдағы ең қуатты табиғи оқиғалардың бірі болды. Сол кезеңде жаңа шлакты конустар мен лавалық кеңістік пайда болған.
11. Өшкен жанартаулардың кратерлері кейде көлге айналады. Мәселен, Козыревск көлі жанартау кратерінің орнында орналасқан және өзіндік экожүйесі бар.
12. Жанартаулар өңірдің климатына да әсер етеді. Олар ауа температурасын төмендетіп, жауын-шашынның сипатын өзгерте алады.
13. Авачинский жанартауының маңы – саяхатшылар үшін танымал бағыт. Оның ұшар басынан Тынық мұхиты мен Петропавл-Камчатский қаласы көрінеді.
14. Жанартаулық күлдер топырақты құнарландырады. Осы құбылыс нәтижесінде Камчаткада ерекше өсімдіктер – мүктер, бұталар және сирек шөптер өседі.
15. Кей жанартаулардың маңында ыстық бұлақтар мен гейзерлер бар. Олар экзотикалық туризмнің де, жануарлар тіршілігінің де маңызды бөлігі.
16. Фумаролды аймақтар – жанартаулардың тағы бір ерекшелігі. Бұл – топырақ жарықтарынан ыстық бу мен газдың шығуы, ол тіпті қыс мезгілінде де көрінеді.
17. Камчаткадағы атқылаулар кейде ұшақтарға қауіп төндіреді. Күл бұлттары аспан кеңістігінде көріну шегін азайтып, әуе қатынасын шектей алады.
18. Жергілікті халық – итуэльмендер, эвендер, коряктер – жанартауларды қасиетті санаған. Олардың түсінігінде отты таулар рухтар мен табиғи күштердің мекені болған.
19. Камчатка – Ресейдің ең аз игерілген аймақтарының бірі. Осы себепті мұндағы вулкандық табиғат әлі де өзгеріссіз күйінде сақталып отыр.
20. Кейбір жанартаулардың жасы миллион жылдан асады. Олар түбектің ландшафтын түбегейлі өзгерткен.
21. Камчатка – жер бетінде бір мезетте жанартау, мұздық және теңіз жағалауын көруге болатын санаулы жерлердің бірі.
22. Жанартаулардың тік беткейлерінде қар қойлары кездеседі. Бұл жануарлар тасты жартастарда оңай қозғалып, жер сілкінісін алдын ала сезе алады.
23. Геотермалдық су көздері кей ауылдарды жылыту үшін пайдаланылады. Бұл – табиғи және экологиялық таза жылу көзі.
24. «Безымянный» жанартауы бұрын атаусыз болған. Бірақ 1956 жылғы ірі атқылаудан кейін ол ғылымда танымал нысанға айналды.
25. Камчатканың жанартаулары киноөндірісте де пайдаланылады. Олардың фантастикалық көрінісі шетел фильмдерінде жиі бейнеленеді.
26. Кейбір кратерлердің ауқымы соншалық – олардың ішіне тұтас стадион сыйып кетеді. Бұл жанартаулардың қуатын көрсететін айқын мысал.
27. Атқылаудан кейін лавалық үңгірлер қалыптасады. Олардың ішінде жыл бойына тұрақты температура сақталып, ерекше тіршілік ошақтары пайда болады.
28. Спутниктік бақылау арқылы Камчатка жанартауларының белсенділігі үздіксіз қадағаланады. Бұл – тұрғындар қауіпсіздігін қамтамасыз етудің бір жолы.
29. Вулкандық шаң атмосфераға 15 шақырым биіктікке дейін көтерілуі мүмкін. Мұндай ауқымды әсер тіпті солтүстік жарты шардағы ауа райына ықпал етеді.
30. Қауіпке қарамастан, Камчатка жанартаулары саяхатшылар мен зерттеушілерді өзіне тартуын тоқтатпайды. Олардың тартымды әрі дүлей табиғаты бұл өңірді ерекше етеді.

Камчатканың жанартаулары – тек геологиялық құбылыс емес, сонымен қатар табиғаттың қуаты мен сұлулығын паш ететін символ. Олар Жер планетасының тірі тынысын көзбен көруге мүмкіндік береді. Осындай таңғажайып табиғатпен бетпе-бет келу адамға үлкен әсер қалдырады және ішкі дүниесіне үңілуге итермелейді. Камчатка – зерттелмеген кереметтерге толы мекен. Жанартаулар әлемі адам мен табиғат арасындағы нәзік байланысты сезінуге көмектеседі.