Түсі ерекше көлдер несімен ерекше
Мазмұны
Табиғат өз әсемдігімен және шексіз құбылыстарымен адамды әрдайым таңдандырып келеді. Сол ғажайыптардың ішінде суы ерекше түске боялған көлдер ерекше орын алады. Кейбірінің түсі ашық изумруд түстес болса, енді бірі қызғылт, ақшыл немесе қызыл реңкке ие. Мұндай көлдер басқа ғаламға тиесілі секілді әсер қалдырып, туристер мен ғалымдардың назарын өзіне тартады. Олардың ерекшелігі тек көз тартар сұлулығында емес, сонымен қатар судың түсін өзгертетін табиғи процестердің күрделілігінде. Мұндай ғажайып құбылыстардың сырын түсіну үшін судың түсіне әсер ететін негізгі факторларды қарастырған жөн.
Судың түсін өзгертетін себептер
Көл суының түсі әртүрлі табиғи және химиялық себептердің әсерінен өзгереді. Мұнда минералдар, микроағзалар, жарықтың шағылуы және судың тереңдігі сияқты көптеген факторлар рөл атқарады.
Суға ерекше түс беретін негізгі себептер мыналар:
- жер қойнауынан шығатын минералдардың көптігі;
- судың құрамындағы микробтар мен балдырлардың пигмент бөлуі;
- түрлі түсті жыныстардан тұратын түбінің жарықты шағылыстыруы;
- маусымдық температура мен химиялық құрамның өзгеруі;
- тұз мөлшері мен басқа да еріген элементтердің концентрациясы.
Әр фактордың әсері әртүрлі, сондықтан бір көлдің түсі тіпті күннің уақытына байланысты өзгеруі мүмкін.
Қызғылт түсті көлдер
Әлемнің кей аймақтарында суы нәзік қызғылт немесе ашық қызыл түске боялған көлдер бар. Бұл табиғи құбылыс таңғаларлық көрінгенімен, оның ғылыми түсіндірмесі бар.
- Австралиядағы Хиллиер көлі. Бұл көлдің суы тұрақты қызғылт түске ие және тіпті бөлек ыдысқа құйған кезде де түсін өзгертпейді. Ғалымдар мұны Dunaliella salina атты микробалдырдың әсерімен түсіндіреді. Бұл ағза күн сәулесінен қорғану үшін бета-каротин пигментін бөледі, ал дәл осы зат суға ерекше түс береді.
- Сенегалдағы Ретба көлі. Күннің ыстығында оның суы ашық қызыл түске боялады. Мұнда тұз мөлшері өте жоғары, бұл бактериялардың өмір сүруіне қолайлы орта қалыптастырады. Halobacterium атты микроағзалар судың бетін жылы реңктермен бояп, көлге ерекше көрініс береді.
- Испаниядағы Торревьеха көлі. Бұл су айдыны қызғылт түсімен және минералдарға бай құрамымен белгілі. Мұнда тұзды бактериялар мен микроорганизмдер өмір сүреді, ал көлдің суы емдік қасиетімен де танымал.
Қызғылт көлдер ертегі әлемін еске түсіреді, бірақ олардың сұлулығы – нәзік экологиялық тепе-теңдіктің нәтижесі.
Көгілдір және жасыл түсті көлдер
Көгілдір және жасыл түсті су айдындары да ерекше әсемдігімен көз тартады. Мұндай реңктер судың тазалығына, минерал құрамына және жарықтың сынуына байланысты қалыптасады.
- Мальдив аралдарындағы лагундар. Бұл аймақтың әйгілі көгілдір суы күн сәулесінің ақ құм мен маржан түбінен шағылысуы нәтижесінде пайда болады. Тереңдігі аз жерлерде жарық қысқа толқынды түрде сынғандықтан, су ашық реңкпен жарқырайды.
- Ресейдегі Байкал көлі. Әлемдегі ең терең көл өз мөлдірлігімен және ашық көкшіл түсімен ерекшеленеді. Органикалық қалдықтардың аз болуы және таза мұз қабаты судың ерекше түсін қалыптастырады.
- Хорватиядағы Плитвице көлдері. Бұл көлдер әктасты түбіне және балдырлардың жиналуына байланысты изумруд түске енеді. Жарық су түбіндегі бөлшектерден шағылысып, түрлі реңктердің үйлесімін жасайды.
Мұндай көлдер өз елдерінің табиғи нышанына айналып, көбіне ЮНЕСКО-ның Бүкіләлемдік мұралар тізіміне енеді.
Ақшыл немесе сүт түсті көлдер
Кей көлдердің суы сүт түстес немесе ақшыл реңкке ие болады. Бұл құбылыс көбіне минералдардың көптігімен және вулкандық белсенділікпен байланысты.
Мысал ретінде келесілерді атауға болады:
- Индонезиядағы Келимуту көлі – вулкан кратерінде орналасқан ерекше көл, оның түсі молекулалық құрам мен температураға байланысты ақшылдан көгілдірге дейін өзгереді;
- Жаңа Зеландиядағы Ротомаана көлі – суында кремний мен күкірт бөлшектері көп болғандықтан, ақшыл әрі сәл лай түске енеді;
- Чилидегі Лаго-Бланко көлі – кальций мен кварц тұнбалары суды күңгірт, сүт тәрізді реңкке айналдырады.
Мұндай көлдер тылсым бейнеге ие, ал олардың түсі жер қойнауындағы химиялық және геотермалдық процестердің айғағы.
Түсін өзгертетін көлдер
Кейбір көлдер уақыт өте келе түсін өзгертеді. Бұл құбылыс ауа райына, температураға және химиялық құрамның өзгерісіне байланысты орын алады.
Мысалы:
- Келимуту көлі – үш түрлі кратерден тұрады және әрбіреуінің түсі үнемі өзгеріп отырады;
- Канададағы Пейто көлі – жаз айларында мұздық суының құрамындағы минерал бөлшектерге байланысты ашық көк түске енеді;
- Боливиядағы Лагуна-Колорадо – түсі күн сәулесі мен жел бағытына қарай қызылдан қоңыр түске дейін өзгереді, ал оның маңында тіршілік ететін фламинголар көлге ерекше көрік береді.
Түсі өзгеретін мұндай су айдындары – табиғаттың нәзік экологиялық жүйесінің көрінісі.
Түсі ерекше көлдер – жер шарының ең ғажайып табиғи туындыларының бірі. Олар жердің химиялық, биологиялық және климаттық процестерінің үйлесімін көрсетеді. Мұндай көлдерге қарағанда адам табиғаттың қаншалықты шебер екенін және оның тылсым күшін сезінеді. Судың түсі мен жарықтың өзара байланысы өмірдің әсемдігін паш етеді, ал бұл көлдер – табиғаттың өз қолымен салған тірі суреттері.
