Ақ аюлар туралы 35 қызықты дерек

Ақ аю – Арктика өңірінің ең әйгілі әрі ерекше жыртқыштарының бірі. Бұл аңның күш-қуаты, төзімділігі және қатаң табиғатқа бейімделуі ғасырлар бойы адамзаттың таңданысын тудырып келеді. Ақ аюлар солтүстіктегі экожүйе ахуалының маңызды көрсеткіші саналады және жергілікті халықтардың мифтері мен салт-дәстүрінде ерекше орын алады. Төменде осы жануарлар әлемінің айрықша өкілі туралы ең қызықты, сирек әрі пайдалы деректер ұсынылған.

1. Ақ аю – құрлықтағы ең ірі жыртқыш. Ересек аталықтарының салмағы 800 келіге дейін жетеді, кейде бір тоннадан асып кетуі мүмкін.
2. Бұл аңның жүні сырт көзге аппақ болып көрінгенімен, әр талшықтың іші қуыс және мөлдір болады. Мұндай құрылым жарықтың шағылуына әсер етіп, ерекше түсті қамтамасыз етеді.
3. Ақ аюдың терісі – қою қара түсті. Бұл тері күн сәулесін жақсы сіңіруге және жылуды ұзақ сақтауға көмектеседі.
4. Бұл аң Арктикада – Солтүстік Мұзды мұхит жағалауларында және мұздықтарында, сондай-ақ Ресей, Канада, Аляска мен Гренландияның солтүстігінде тіршілік етеді.
5. Ақ аю өте жақсы жүзеді. Ересек аң мұзды суда тоқтаусыз 100 километрден артық қашықтықты жүзіп өте алады.
6. Ақ аюдың ғылыми атауы – Ursus maritimus, яғни «теңіз аюы». Бұл оның арктикалық теңіздер мен мұзға жақындығын білдіреді.
7. Ақ аюлар – жалғыз өмір сүруге бейім жануарлар. Ұрпақ өсіретін аналықтар мен шағылысу кезеңіндегі аюлардан басқа уақытта олар дара тіршілік етеді.
8. Негізгі қорегі – итбалықтар. Аю мұз үстінде аңдып, ауа тесіктерінде немесе мұздағы саңылауларда тюленьді тосады.
9. Ақ аю иісті бір шақырым қашықтықтан сезе алады. Оның иіс сезуі итпен салыстырғанда әлдеқайда жоғары дамыған.
10. Табанындағы ірі бүртіктер арқасында мұзда сырғанамай, сенімді қозғалады.
11. Суық пен бораннан қорғану үшін ақ аю қарға терең қазып, уақытша баспана жасай алады.
12. Ақ аюдың күшіктері қараша-желтоқсанда туылады, ал жаңа туған сәбилердің салмағы небары 700 грамм шамасында болады. Бірнеше айда олар айтарлықтай өсіп, салмақ қосады.
13. Аналық аю арнайы апан қазып, ұрпағын сол жерде бағып-қағады. Бұл апан баланы суықтан, жыртқыштардан қорғайды.
14. Кейде ақ аюлар бірнеше ай бойы ешқандай ас ішпей, аштыққа төтеп бере алады.
15. Табиғаттағы ақ аюдың өмір сүру ұзақтығы 25 жылдан аспайды, ал хайуанаттар бағында 40 жасқа дейін өмір сүргендері тіркелген.
16. Қысқа қашықтықта аң 40 шақырым/сағат жылдамдықпен жүгіре алады.
17. Салмағы мен көлеміне қарамастан, ақ аю өте икемді әрі аңдығанда дыбыссыз қозғала алады.
18. Ақ аюдың есту және көру қабілеті жақсы дамыған, бұл қасиет оған Арктиканың ашық кеңістігінде бағдарлануға көмектеседі.
19. Әрбір ақ аю су астында екі минутқа дейін демалмай, еркін жүзе алады.
20. Аналықтың сүті өте майлы әрі қуатты, бұл баласының тез өсіп, қалың май жинауына жағдай жасайды.
21. Ақ аюлар бір-бірін иіс арқылы танып, арақатынасын реттеп отырады.
22. Қоңыр аюдан айырмашылығы, ақ аюлар терең ұйқыға кетпейді. Тек буаз аналықтар ғана бірнеше айға оқшауланады.
23. Ақ аюлар жергілікті халық мәдениетінде ерекше орын алады – олар чукча, эскимос, ненец аңыз-ертегілерінде жиі кездеседі.
24. Бұл аңдар қалың жүн, қомақты май қабаты және ерекше зат алмасу жүйесі арқылы суыққа оңай бейімделеді.
25. Ақ аюлар Халықаралық Қызыл кітапқа енгізілген және қазіргі кезде саны азаю қаупі жоғары.
26. Ғалымдар ақ аюлардың қоныс аударуын, тіршілігін зерттеу үшін оларға спутниктік қарғыбау тағып, бақылау жүргізеді.
27. Ақ аюлар мұз үстінде жүздеген шақырымға дейін қоныс аударып, алыс жол жүреді.
28. Хайуанаттар бағында ақ аюлар ыстыққа төзе алмайды. Оларға арнайы салқын орын мен суға түсуге арналған бассейн керек.
29. Ақ аю аң аулағаннан кейін 50 келіге дейін ет жей алады.
30. Бұл жануарлар өте қызығушылық танытып, адамдардың лагерьлеріне немесе иесіз қалған нысандарға жақындап барады.
31. Көктемде шағылысу маусымында аталық аюлар арасында ұрғашы үшін қақтығыстар жиі кездеседі.
32. Ақ аю Арктика символы ретінде бірқатар солтүстік өңірлердің елтаңбасында бейнеленген.
33. Табиғатқа бейімделу мен төзімділік арқасында бұл түр миллиондаған жылдар бойы Арктиканың қатал жағдайында өмір сүріп келеді.
34. Ақ аюлардың басты жауы – климаттың жылынуына байланысты мұздықтардың азаюы.
35. Жер жүзінде ақ аюдың 25 мыңға жуық дарақ қалды, олардың саны жылдан жылға азайып барады.

Ақ аю – Арктика кеңістігінің тірі символы, оның тағдыры адамзаттың табиғатқа деген қарым-қатынасына тікелей байланысты. Бұл жыртқыштың ерекшеліктерін зерттей отырып, біз қоршаған ортаға жауапкершілікпен қарауды үйренеміз. Ақ аюларды сақтау – тек экология үшін ғана емес, солтүстік халықтарының мәдени мұрасы үшін де маңызды. Ақ аюлар туралы қызықты деректер адамдарды табиғатты қорғауға, ғаламшарымыздың ерекше тұрғындарын сақтауға ынталандырады.