Қақтығыс жағдайында эмоционалды тепе-теңдікті қалай сақтау керек

Қарсы пікір мен қайшылық кез келген өмір саласында кездеседі — отбасында, жұмыста, достар арасында немесе қоғамда. Мұндай сәттерде сезім мен ой жиі қақтығысып, эмоциялар басымдыққа ие болады. Дәл осы кезде сабыр сақтау қабілеті адамның өмір сапасына және қарым-қатынасының беріктігіне тікелей әсер етеді. Эмоциялық тепе-теңдік сақталған жағдайда адам өз қадірін жоғалтпай, мәселені байыппен шешуге мүмкіндік алады. Өзін-өзі басқару — табиғи қасиет емес, тәжірибе арқылы дамитын дағды, сондықтан оны кез келген адам меңгере алады.

Неліктен біз сабыр жоғалтамыз

Қақтығыс кезінде адам көбіне ақылға емес, сезімге ерік береді. Психологтардың пайымдауынша, мұндай реакция — ағзаның өзін қорғау тетігі. Стресс жағдайында сана «қорған» күйіне еніп, қарсы адамды қауіп ретінде қабылдайды. Тіпті ұсақ дау кезінде де бұл механизм іске қосылып, эмоциялар бақылаудан шығады. Мұндай сәтте ең бастысы — өз реакцияңды түсіну және жағдайды басқару өз қолыңда екенін ұғыну.

Эмоциялық тепе-теңдікті жоғалтудың негізгі себептері мыналар:

• шаршау мен созылмалы күйзеліс;
• әділетсіздік сезімі немесе намысқа тию;
• шешілмеген ішкі реніштер мен қорқыныштар;
• өз ойын дұрыс жеткізу дағдысының болмауы;
• сыртқы қысым немесе түсінілмеу қорқынышы.

Өз әлсіз тұстарыңды білу — ашу мен күйзеліс пайда бола бастаған сәтті дер кезінде байқауға және оны күшейтпей тоқтатуға мүмкіндік береді.

Сабыр сақтаудың тиімді тәсілдері

Эмоциялық тұрақтылықты сақтау үшін саналы бақылау мен тұрақты жаттығу қажет. Сабырлылықты үйрену — ұзақ процесс, бірақ бірнеше қарапайым әдіс бұл жолды жеңілдетеді.

1. Терең тыныс алуға көңіл бөліңіз. Қатты ашуланғанда тыныс жиілеп, жүрек соғысы жылдамдайды. Бірнеше рет терең дем алып, баяу шығару арқылы ағзадағы кернеуді азайтуға болады. Бұл әдіс жүйке жүйесін тыныштандырып, ойды айқындай түседі.
2. Сәтті саналы түрде қабылдаңыз. Қақтығыс — қауіп емес, түсіністікке жетудің мүмкіндігі. Қарсы тараптың сөзіне емес, мәніне назар аударыңыз. Кішкентай үзіліс жасау арқылы сіз өз реакцияңызды бақылауға аласыз және жағдайды байсалды бағалауға мүмкіндік туады.
3. Ішкі диалог қолданыңыз. Өзіңізге «мен сабырлымын», «мен тыңдай аламын», «мен шешім қабылдауға асықпаймын» деген қысқа фразаларды қайталаңыз. Мұндай ойлар бейсаналық деңгейде тыныштық орнатып, эмоцияны басқара білуге көмектеседі.
4. Көзқарасыңызды кеңейтіңіз. Жағдайға қарсы адамның тұрғысынан қарауға тырысыңыз. Бұл оның іс-әрекетін ақтау емес, оның не себепті солай сөйлеп тұрғанын түсінуге мүмкіндік береді. Эмпатия мен түсіністік кейде ең шиеленісті әңгімені де жұмсартады.
5. Денеңізді бақылаңыз. Иықтарыңыз қысылып, қолыңыз түйіліп тұрса, оларды босаңсытыңыз. Дененің тыныш қалпы мен жұмсақ дауыс тоны өзіңізге де, әңгімелесушіге де сабыр сыйлайды.

Бұл тәсілдер дауды бірден шешпесе де, жағдайды ушықтырмай, келісімге келу жолын ашады.

Агрессиясыз қарым-қатынас құру

Көп жағдайда дау-дамайдың себебі — мәселенің өзінде емес, оны жеткізу тәсілінде. Сөзді дұрыс қолдану шиеленісті азайтып, диалогты нәтижелі етуге көмектеседі.

Қарым-қатынас кезінде келесіні есте ұстаған жөн:

• «сен» емес, «мен» түріндегі хабарламаларды қолданыңыз («сен кінәлісің» орнына «маған бұл жағымсыз әсер етті» деп айту тиімді);
• «әрдайым» және «ешқашан» сияқты қатал сөздерден аулақ болыңыз;
• тыңдаушы болуға тырысыңыз, әңгімелесушінің ойын бөліп жібермеңіз;
• кінәлі іздеуден гөрі, мәселені шешу жолына көңіл аударыңыз;
• келіспесеңіз де, әңгімелесушіге құрмет сақтаңыз.

Мысалы, «сен бәрін бүлдірдің» деудің орнына «мені осындай жағдай қынжылтты» деп айту шиеленісті азайтып, өзара түсіністікке жол ашады.

Қақтығыстан кейінгі ішкі тепе-теңдік

Дау аяқталған соң да сезім қалдығы біраз уақыт сақталуы мүмкін. Сол себепті өзіңізге тынығуға және эмоцияны өңдеуге мүмкіндік беру маңызды.

Конфликтіден кейін мына әрекеттер пайдалы:

• таза ауаға шығу немесе қысқа серуен жасау арқылы артық энергияны шығару;
• ойды қағазға түсіріп, нақты не мазалағанын анықтау;
• жағдайдан қандай қорытынды шығаруға болатынын талдау;
• қажет болса, кешірім сұрау немесе өзге адамды кешіру арқылы ішкі тыныштық орнату.

Мұндай тәсілдер адамның эмоционалды күйін қалпына келтіріп, психологиялық шаршауды азайтады.

Эмоциялық тепе-теңдік — сезімді басу емес, оны саналы түрде басқару. Сабырлы адам өз эмоциясын тежемейді, тек оны дұрыс бағытқа бағыттайды. Мұндай дағды өмір сапасын арттырып, қарым-қатынасты жақсартып, кез келген күрделі жағдайда өзіңді жоғалтпай әрекет етуге көмектеседі.