Шикізат бағасының өсуі бизнеске қалай әсер етеді
Мазмұны
Экономиканың тұрақтылығына әсер ететін маңызды факторлардың бірі – шикізат бағасының өзгерісі. Негізгі ресурстардың қымбаттауы өндіріс шығындарының артуына, тауар бағасының өсуіне және кәсіпорындардың бәсекеге қабілеттілігіне ықпал етеді. Шикізатқа тәуелді салалар үшін бағаның көтерілуі – үлкен сынақ. Әсіресе шағын және орта бизнес үшін бұл жағдай стратегияны қайта қарауды талап етеді. Кәсіпорын алдағы тұрақты дамуын қамтамасыз ету үшін жаңа тәсілдер мен шешімдерді уақытылы енгізуге мәжбүр болады.
Шикізат бағасының қымбаттау себептері
Шикізаттың қымбаттауы әдетте кездейсоқ болмайды. Бұл – ішкі және сыртқы экономикалық, саяси және табиғи факторлардың жиынтығы.
- халықаралық нарықтағы баға тұрақсыздығы;
- шикізат экспортын шектеу немесе тоқтату;
- шикізат өндіруші елдердегі инфляция деңгейінің өсуі;
- тасымалдау шығындарының қымбаттауы;
- геосаяси жағдайлар мен санкциялар;
- климаттық апаттар немесе өндіріс тоқтауы;
- ішкі сұраныстың күрт артуы мен ұсыныстың тапшылығы;
- биржалардағы алыпсатарлық белсенділік;
- салық саясаты мен кедендік баждардың өзгеруі;
- ұлттық валютаның құнсыздануы.
Бұл факторлардың әрқайсысы жеке немесе кешенді түрде әрекет ете отырып, нарықтағы бағаның өсімін тудырады.
Бизнестегі салдарлар
Шикізат бағасының өсуі өндіріс процесіне тікелей ықпал етеді. Көп жағдайда бұл кәсіпорынның қаржылық тұрақтылығына қауіп төндіреді, әсіресе жұмыс көлемі шектеулі компанияларда.
- Өндіріс құнының артуы табыстың азаюына алып келеді. Бағаны өсіру сатып алушыларды жоғалтса, шығынды қысқарту сапаның төмендеуіне әкелуі мүмкін.
- Жеткізушілермен жасалған ұзақмерзімді келісімшарттарды қайта қарау қажеттілігі туындайды. Бұл тұрақты жеткізілімге қауіп төндіріп, жабдықтау тізбегін бұзуы ықтимал.
- Инвестициялық жобалар кейінге қалдырылып немесе мүлде тоқтатылады. Өндіріс шығындарының өсуі даму әлеуетін шектейді.
- Бағаның өсуіне байланысты халықтың төлем қабілеті төмендейді. Бұл өз кезегінде сату көлемінің азаюына әсер етеді.
- Бәсекелестік артықшылықтар жоғалуы мүмкін. Арзан шикізатқа қолжетімділігі бар бәсекелестер нарықта басымдыққа ие болады.
Мұндай жағдайда кәсіпкерлерге шығындарды дұрыс басқару мен ішкі тиімділікті арттыру арқылы жағдайды бақылауда ұстау қажет.
Бейімделу жолдары
Бизнесті осындай дағдарыстық жағдайда ұстау үшін түрлі әдістер қолданылады. Олар компанияның саласына, ресурстық тәуелділік деңгейіне және нарықтағы жағдайына байланысты болады.
- шикізат бағасын бекітіп, ұзақ мерзімді келісімдер жасау;
- баламалы шикізат көздерін іздеу немесе жергілікті өндірушілермен жұмыс істеу;
- қалдықты азайту үшін өндіріс процестерін оңтайландыру;
- энергия үнемдейтін және цифрлық технологияларды енгізу;
- ассортиментті қысқарту арқылы ең тиімді өнімдерге шоғырлану;
- баға тәуекелдерін хеджирлеу құралдарын пайдалану;
- өзге кәсіпорындармен бірлескен сатып алу жүйесін құру;
- жеткізілім тізбегін үнемі сараптап, осал тұстарын болдырмау;
- шығындарды есептеудің автоматтандырылған жүйелерін енгізу;
- қаржы тұрақтылығын арттыру үшін қор жинау мен резервтер құру.
Бұл шаралар бизнестің сыртқы факторларға бейімделу қабілетін арттырып, ұзақмерзімді қауіптерді азайтуға көмектеседі.
Кәсіпорындардың шикізат нарығындағы өзгерістерге әсер ете алмауы қалыпты жағдай. Бірақ олардың осы өзгерістерге икемді жауап қайтаруы – өміршеңдік кепілі. Уақытында әрекет ету, стратегиялық ойлау және шығындарды басқару дағдысы бүгінгі нарықта табысты болудың басты тетігіне айналуда.
